Otitis Media Akut (Jangkitan Telinga): Punca, Gejala dan Rawatan

Otitis media akut (OMA) adalah salah satu jangkitan yang paling biasa berlaku, terutama dalam kalangan kanak-kanak, walaupun orang dewasa juga boleh mengalaminya.

Ia merupakan jangkitan pada telinga tengah yang dicirikan oleh sakit telinga, demam, dan kadangkala keluarnya cecair dari telinga.

Keadaan ini biasanya disebabkan oleh jangkitan bakteria atau virus dan sering berlaku selepas jangkitan saluran pernafasan atas.

Walaupun OMA boleh sembuh dengan sendiri, jika tidak dirawat, ia boleh menyebabkan komplikasi seperti kehilangan pendengaran, pecahnya gegendang telinga, atau jangkitan yang lebih serius seperti mastoiditis.

Artikel ini akan membincangkan punca, gejala, faktor risiko, diagnosis, dan rawatan OMA, serta langkah-langkah pencegahan.

Punca Otitis Media Akut

Otitis media akut berlaku apabila patogen menjangkiti telinga tengah, menyebabkan keradangan dan pengumpulan cecair di belakang gegendang telinga.

Punca utama adalah:

1. Jangkitan Bakteria

Beberapa jenis bakteria yang sering menjadi penyebab OMA adalah:

• Streptococcus pneumoniae – Punca utama OMA akibat jangkitan bakteria, bertanggungjawab untuk hampir 40% kes.
• Haemophilus influenzae – Sering dikaitkan dengan jangkitan yang lebih teruk dan rintangan antibiotik.
• Moraxella catarrhalis – Jarang berlaku tetapi masih merupakan penyebab yang penting.

2. Jangkitan Virus

Virus boleh menyebabkan OMA secara langsung atau menjadikan telinga tengah lebih mudah dijangkiti bakteria dengan merosakkan lapisan mukosa dan mengganggu fungsi tiub eustachio.

Virus yang biasa dikaitkan dengan OMA adalah:

• Virus sinsitial pernafasan (RSV)
• Virus influenza
• Rhinovirus
• Adenovirus

3. Disfungsi Tiub Eustachio

Tiub eustachio menghubungkan telinga tengah ke bahagian belakang tekak dan membantu mengawal tekanan udara serta saliran cecair.

Apabila tiub ini tersumbat, biasanya akibat keradangan daripada jangkitan pernafasan atau alahan, cecair akan berkumpul di telinga tengah, mewujudkan persekitaran yang sesuai untuk pembiakan bakteria dan virus.

Faktor Risiko

Beberapa faktor berikut boleh meningkatkan risiko seseorang untuk mengalami OMA:

1. Umur – Kanak-kanak berusia antara 6 bulan hingga 3 tahun lebih berisiko tinggi kerana tiub eustachio mereka lebih pendek dan lebih mendatar.
2. Jangkitan Saluran Pernafasan Atas – Selsema, influenza, dan jangkitan sinus meningkatkan risiko OMA.
3. Persekitaran Tadika – Kanak-kanak yang menghadiri pusat jagaan harian lebih cenderung terdedah kepada jangkitan.
4. Pendedahan kepada Asap Rokok – Asap boleh merengsakan saluran pernafasan dan melemahkan sistem imun.
5. Pemberian Susu Botol – Bayi yang diberi susu botol dalam keadaan berbaring lebih berisiko mengalami pengumpulan cecair di tiub eustachio.
6. Musim Sejuk dan Luruh – OMA lebih kerap berlaku pada musim tengkujuh kerana peningkatan jangkitan pernafasan.
7. Sejarah Keluarga – Faktor genetik boleh meningkatkan risiko OMA.
8. Alahan – Keradangan hidung akibat alahan boleh menyumbang kepada disfungsi tiub eustachio.

Gejala-gejala Otitis Media Akut

Gejala-gejala otitis media akut berbeza-beza bergantung pada tahap keterukan jangkitan. Dalam kalangan kanak-kanak, gejala mungkin kurang spesifik.

Gejala-gejala yang lazim berlaku adalah seperti berikut:

• Sakit telinga (otalgia) – Gejala utama yang sering menjadi lebih teruk pada waktu malam.
• Pendengaran terganggu – Disebabkan oleh pengumpulan cecair dalam telinga tengah.
• Demam – Boleh berkisar dari ringan hingga sederhana.
• Kerengsaan dan mudah marah – Terutamanya dalam kalangan bayi dan kanak-kanak kecil.
• Menarik atau menggosok telinga – Tanda biasa pada bayi dan kanak-kanak kecil.
• Keluar cecair dari telinga (otorea) – Berlaku jika gegendang telinga pecah, menyebabkan cecair atau nanah keluar.
• Hilang selera makan – Kesakitan boleh bertambah teruk ketika mengunyah atau menelan.

Diagnosis

Doktor akan mendiagnosis OMA melalui pemeriksaan klinikal dan ujian tambahan jika perlu.

1. Pemeriksaan Otoskopi

• Doktor akan menggunakan otoskop untuk memeriksa gegendang telinga.
• Tanda-tanda OMA termasuk kemerahan, bengkak, kehadiran cecair di belakang gegendang telinga, dan pergerakan gegendang telinga yang berkurangan.

2. Otoskopi Pneumatik

• Menggunakan alat khas untuk meniup udara ke dalam telinga bagi menguji pergerakan gegendang telinga.
• Gegendang telinga yang kaku atau tidak bergerak menunjukkan kehadiran cecair dalam telinga tengah.

3. Timpanometri

• Mengukur pergerakan gegendang telinga dengan mengubah tekanan udara dalam saluran telinga.

4. Ujian Pendengaran

• Dilakukan jika OMA berulang untuk menilai sebarang gangguan pendengaran.

Rawatan Otitis Media Akut

Rawatan bergantung kepada keterukan jangkitan, umur pesakit, dan sama ada jangkitan disebabkan oleh bakteria atau virus.

1. Pengurusan Kesakitan

Melegakan kesakitan adalah penting, sama ada antibiotik diperlukan atau tidak.

• Paracetamol atau ibuprofen – Membantu mengurangkan kesakitan dan demam.
• Kompres hangat – Dapat memberikan kelegaan tambahan.

2. Antibiotik

• Rawatan utama: Amoxicillin biasanya merupakan antibiotik pilihan pertama.
• Antibiotik alternatif: Jika pesakit alah kepada penisilin, azithromycin atau cefuroxime boleh digunakan.
• Pendekatan Pemerhatian: Bagi kes ringan dalam kanak-kanak berusia lebih 2 tahun, doktor mungkin mengesyorkan pendekatan “tunggu dan lihat” selama 48-72 jam sebelum menetapkan antibiotik.

3. Tiub Timpanostomi (Tiub Telinga)

Dalam kes OMA berulang (tiga episod dalam enam bulan atau empat episod dalam setahun), pakar mungkin memasukkan tiub kecil ke dalam gegendang telinga untuk membantu mengalirkan cecair dan mencegah jangkitan.

Komplikasi Otitis Media Akut

Walaupun kebanyakan kes sembuh tanpa masalah, beberapa komplikasi boleh berlaku:

• Pecah Gegendang Telinga – Disebabkan tekanan berlebihan dalam telinga tengah.
• Otitis Media Kronik dengan Efusi (OME) – Cecair berterusan dalam telinga tengah boleh menjejaskan pendengaran.
• Mastoiditis – Jangkitan bakteria pada tulang mastoid di belakang telinga.
• Kehilangan Pendengaran – Boleh menjadi kekal jika jangkitan kerap berlaku.
• Kelumpuhan Saraf Muka – Jarang berlaku tetapi boleh terjadi akibat keradangan.

Langkah Pencegahan

1. Vaksinasi – Vaksin pneumokokal (PCV13) dan vaksin selesema tahunan mengurangkan risiko jangkitan.
2. Penyusuan susu ibu – Menguatkan imuniti dan mengurangkan risiko OMA.
3. Mengelakkan asap rokok – Melindungi sistem pernafasan.
4. Kebersihan yang baik – Mencuci tangan dengan kerap dan mengelakkan kontak dengan orang sakit.

Kesimpulan

Otitis media akut adalah keadaan biasa tetapi boleh dikawal dengan rawatan yang sesuai.

Ia selalunya berpunca daripada jangkitan bakteria atau virus dan boleh menyebabkan ketidakselesaan yang ketara.

Walaupun banyak kes diselesaikan tanpa komplikasi, diagnosis segera dan rawatan yang sesuai sama ada melalui pengurusan kesakitan, antibiotik atau campur tangan pembedahan adalah kunci untuk mencegah akibat yang teruk.

Langkah pencegahan seperti vaksinasi, penyusuan susu ibu, dan kebersihan yang baik boleh membantu mengurangkan risiko jangkitan.