Kolitis Ulseratif: Gejala-gejala, Punca dan Rawatan

Kolitis ulseratif (UC) ialah penyakit radang usus (IBD) kronik yang menjejaskan jutaan orang di seluruh dunia.

Ia menyebabkan keradangan dan ulser pada lapisan kolon (usus besar) dan rektum, yang membawa kepada gejala-gejala seperti cirit-birit, sakit perut, dan perdarahan rektum.

Walaupun punca sebenar tidak diketahui, faktor genetik, imun, dan persekitaran memainkan peranan penting.

Artikel ini akan membincangkan gejala-gejala, punca, komplikasi, pilihan rawatan, dan strategi gaya hidup untuk menguruskan penyakit ini.

Apa Itu Kolitis Ulseratif?

Kolitis ulseratif ialah penyakit keradangan usus autoimun di mana sistem imun badan secara salah menyerang lapisan usus besar.

Keradangan ini menyebabkan ulser kecil yang menghasilkan lendir dan nanah, menyebabkan ketidakselesaan dalam sistem pencernaan.

Berbeza dengan penyakit Crohn yang boleh menyerang mana-mana bahagian saluran gastrousus, UC hanya terhad kepada kolon dan rektum.

UC berbeza dalam tahap keparahan. Ada yang mengalami gejala ringan dan berselang-seli, manakala yang lain menghadapi serangan yang teruk dan mengancam nyawa.

Walaupun ia merupakan penyakit sepanjang hayat, rawatan boleh membantu pesakit mencapai tahap remisi dan meningkatkan kualiti hidup mereka.

Jenis Kolitis Ulseratif

UC dikategorikan berdasarkan bahagian usus besar yang terjejas:

• Proktitis Ulseratif – Keradangan hanya berlaku di rektum. Gejala-gejala termasuk pendarahan rektum, kekerapan membuang air besar, dan cirit-birit ringan.
• Proktosigmoiditis – Menjejaskan rektum dan kolon sigmoid (bahagian bawah kolon). Gejala-gejala termasuk cirit-birit berdarah, kekejangan, dan perasaan membuang air besar yang tidak lengkap.
• Kolitis Bahagian Kiri – Keradangan berlaku dari rektum hingga ke lenturan splenik (bahagian kolon berhampiran limpa). Gejala-gejala termasuk sakit di bahagian kiri perut, cirit-birit berdarah, dan penurunan berat badan.
• Pankolitis – Menyerang keseluruhan kolon, menyebabkan cirit-birit yang teruk, sakit perut, keletihan, dan penurunan berat badan.
• Kolitis Fulminan – Bentuk yang jarang tetapi sangat teruk, berpotensi mengancam nyawa dengan risiko megakolon toksik dan pecahnya kolon.

Gejala-gejala Kolitis Ulseratif

Gejala-gejala boleh berbeza bergantung kepada tahap keradangan dan kawasan yang terjejas. Gejala-gejala yang biasa berlaku adalah:

• Cirit-birit (selalunya berdarah)
• Sakit dan kekejangan perut
• Keperluan mendesak untuk membuang air besar
• Perdarahan rektum
• Penurunan berat badan yang tidak disengajakan
• Keletihan
• Demam bagi kes yang teruk
• Hilang selera makan
• Anemia akibat kehilangan darah

Sesetengah pesakit mengalami tempoh remisi di mana gejala-gejala hilang, diikuti dengan serangan yang sukar dijangka.

Punca dan Faktor Risiko

Punca sebenar kolitis ulseratif tidak diketahui, tetapi penyelidik percaya ia berpunca daripada gabungan beberapa faktor.

1. Disfungsi Sistem Imun

UC dianggap sebagai penyakit autoimun, di mana sistem imun secara salah menyerang lapisan usus besar, menyebabkan keradangan kronik.

2. Faktor Genetik

Sejarah keluarga memainkan peranan penting. Mereka yang mempunyai saudara terdekat (ibu bapa atau adik-beradik) dengan UC berisiko lebih tinggi menghidap penyakit ini.

3. Pencetus Persekitaran

Walaupun bukan punca utama, faktor persekitaran boleh mencetuskan serangan UC dalam individu yang mempunyai kecenderungan genetik. Antara pencetus termasuk:

• Diet – Makanan berlemak tinggi, makanan diproses, dan produk tenusu berlebihan boleh memburukkan simptom.
• Tekanan (Stres) – Walaupun tidak menyebabkan UC, tekanan boleh memperburuk gejala.
• Jangkitan – Beberapa jangkitan bakteria atau virus boleh mencetuskan tindak balas imun yang menyebabkan keradangan.
• Ubat-Ubatan – NSAID seperti ibuprofen dan antibiotik boleh menyebabkan gejala menjadi lebih teruk bagi sesetengah pesakit.

4. Ketidakseimbangan Mikrobiota Usus

Gangguan dalam keseimbangan bakteria usus boleh menyumbang kepada UC dengan menjejaskan kawalan imun dan menyebabkan keradangan.

Komplikasi Kolitis Ulseratif

UC bukan sekadar penyakit pencernaan, ia boleh menyebabkan komplikasi yang menjejaskan seluruh badan.

1. Komplikasi Berkaitan Kolon

• Megakolon Toksik – Keadaan serius di mana kolon membesar secara berbahaya dan boleh pecah.
• Kanser Kolorektal – Risiko meningkat dengan keradangan jangka panjang. Kolonoskopi berkala boleh membantu pengesanan awal.
• Pendarahan Teruk – Ulser dalam usus boleh menyebabkan kehilangan darah yang banyak dan anemia.

2. Komplikasi di Luar Usus

UC boleh menjejaskan bahagian tubuh lain seperti:

• Sakit Sendi dan Artritis – Keradangan boleh merebak ke sendi.
• Masalah Mata – Keadaan seperti uveitis dan scleritis boleh menjejaskan penglihatan.
• Gangguan Kulit – UC dikaitkan dengan penyakit kulit seperti erythema nodosum.
• Penyakit Hati – Penyakit seperti kolangitis sklerosis primer (PSC) boleh berlaku pada pesakit UC.

Diagnosis

Diagnosa UC melibatkan beberapa ujian:

1. Sejarah Perubatan dan Pemeriksaan Fizikal
2. Kolonoskopi atau Sigmoidoskopi – Kamera digunakan untuk memeriksa kolon dan mengambil sampel tisu.
3. Ujian Najis – Menguji kehadiran jangkitan dan penanda keradangan.
4. Ujian Darah – Mengesan anemia, keradangan, dan tanda autoimun.
5. Ujian Pengimejan – CT scan atau MRI untuk menilai komplikasi seperti megakolon toksik.

Pilihan Rawatan

Walaupun UC tiada penawar, rawatan boleh membantu mengawal gejala dan mengekalkan remisi.

1. Ubat-Ubatan

• Aminosalisilat (5-ASA) – Mengurangkan keradangan bagi kes ringan hingga sederhana.
• Kortikosteroid – Digunakan untuk serangan teruk tetapi tidak sesuai untuk penggunaan jangka panjang.
• Imunosupresan – Ubat seperti azathioprine menekan tindak balas imun.
• Terapi Biologi – Menyasarkan protein tertentu dalam sistem imun untuk mengurangkan keradangan.
• Inhibitor JAK – Ubat oral terbaru seperti tofacitinib digunakan untuk kes sederhana hingga teruk.

2. Pembedahan

Kira-kira 25–40% pesakit akhirnya memerlukan pembedahan, termasuk:

• Proktokolektomi dengan Ileostomi – Pembuangan kolon dan rektum, dengan kantung luaran untuk najis.
• Ileal Pouch-Anal Anastomosis (J-Pouch Surgery) – Mencipta kantung dari usus kecil untuk membolehkan pergerakan usus secara semula jadi.

3. Gaya Hidup dan Pemakanan

• Diet Rendah Serat – Mengurangkan iritasi usus ketika serangan.
• Makanan Anti-Radang – Seperti ikan berlemak dan probiotik.
• Senaman Berkala – Mengurangkan tekanan dan meningkatkan kesihatan keseluruhan.

Kesimpulan

Walaupun kolitis ulseratif adalah penyakit sepanjang hayat, rawatan yang betul boleh membantu pesakit menjalani kehidupan yang aktif dan berkualiti. Berunding dengan doktor untuk strategi rawatan yang sesuai adalah kunci untuk menguruskan penyakit ini dengan baik.