Epididimitis: Punca, Gejala-gejala, Diagnosis dan Rawatan

Epididimitis ialah keradangan pada epididimis iaitu tiub yang berlingkar di belakang testis yang menyimpan dan membawa sperma.

Ia boleh berlaku pada lelaki dari semua peringkat umur, tetapi paling kerap berlaku dalam kalangan lelaki berumur 14 hingga 35 tahun, terutamanya akibat jangkitan penyakit kelamin (STD).

Memahami punca, gejala dan rawatan epididimitis penting untuk diagnosis awal dan rawatan yang berkesan.

Apa Itu Epididimis?

Epididimis adalah sebahagian daripada sistem reproduktif lelaki. Setiap testis mempunyai satu epididimis yang berfungsi untuk menyimpan dan menghantar sperma dari testis ke vas deferens.

Apabila tiub yang halus ini mengalami keradangan atau jangkitan, ia menyebabkan kesakitan dan bengkak.

Punca Epididimitis

Punca utama epididimitis bergantung kepada umur dan tahap aktiviti seksual seseorang. Antara punca biasa adalah:

1. Jangkitan Penyakit Kelamin (STI)

Dalam kalangan lelaki muda yang aktif secara seksual, epididimitis selalunya berpunca daripada jangkitan kelamin seperti Chlamydia dan gonorea.

Bakteria ini menjangkiti uretra dan merebak ke epididimis, menyebabkan keradangan.

2. Jangkitan Salur Kencing dan Prostatitis

Dalam kalangan lelaki yang lebih tua atau kanak-kanak, ia sering dikaitkan dengan jangkitan salur kencing atau keradangan pada prostat.

Puncanya biasanya ialah jangkitan bakteria seperti E. coli yang tidak disebarkan melalui hubungan seksual.

3. Punca Lain

• Kecederaan pada kawasan kelamin boleh mencetuskan keradangan.
• Prosedur urologi, seperti penggunaan kateter atau pembedahan, boleh menyebabkan jangkitan.
• Refluks air kencing ke dalam epididimis akibat mengangkat beban berat atau menahan kencing terlalu lama juga boleh menjadi punca, terutamanya dalam kalangan lelaki yang tidak aktif secara seksual.

Faktor Risiko

Beberapa keadaan dan tabiat boleh meningkatkan risiko epididimitis, antaranya:

• Hubungan seks tanpa perlindungan
• Pasangan seksual yang ramai
• Sejarah penyakit hubungan jenis (STD) atau jangkitan salur kencing
• Penggunaan kateter kencing
• Pembedahan pada kawasan pelvis atau kemaluan
• Kecacatan struktur dalam sistem urinari

Gejala-gejala Epididimitis

Gejala-gejala epididimitis boleh muncul secara beransur-ansur atau tiba-tiba, dan biasanya hanya berlaku pada satu sisi skrotum.

Antara gejala yang biasa berlaku adalah:

• Sakit dan bengkak pada testis
• Kemerahan atau rasa panas pada skrotum
• Sakit ketika membuang air kecil atau kerap ingin kencing
• Lelehan dari zakar (jika berkaitan dengan STD)
• Sakit ketika ejakulasi atau hubungan seksual
• Demam dan menggigil (jika jangkitan merebak)

Kadangkala, keradangan boleh merebak ke testis, menyebabkan keadaan yang dipanggil epididimo-orchitis, dengan kesakitan yang lebih teruk dan gejala sistemik yang lebih ketara.

Diagnosis

Diagnosis epididimitis melibatkan pemeriksaan fizikal, sejarah perubatan, dan beberapa ujian makmal.

1. Pemeriksaan Fizikal

Doktor akan memeriksa kawasan testis dan skrotum untuk melihat sama ada terdapat bengkak, kesakitan atau benjolan.

2. Ujian Air Kencing

Ujian air kencing boleh mengesan kehadiran bakteria atau sel darah putih, menunjukkan jangkitan.

3. Ujian STD

Jika pesakit aktif secara seksual, ujian untuk gonorea dan klamidia (chlamydia) adalah langkah standard.

4. Ultrabunyi Skrotum

Ultrabunyi penting untuk membezakan antara epididimitis dan keadaan lain yang boleh menyebabkan sakit testis seperti kilasan testis iaitu satu kecemasan perubatan yang memerlukan pembedahan segera.

Rawatan

Rawatan bergantung kepada punca, tetapi biasanya melibatkan:

1. Antibiotik

• Untuk kes berkaitan STD: Kombinasi suntikan ceftriaxone dan ubat oral doxycycline sering digunakan.
• Untuk jangkitan bakteria bukan STD: Ubat seperti ciprofloxacin atau levofloxacin digunakan.

Pesakit perlu menghabiskan keseluruhan ubat antibiotik walaupun gejala mula berkurang.

2. Pengurusan Kesakitan

Ubat tahan sakit seperti ibuprofen atau paracetamol boleh membantu mengurangkan kesakitan dan keradangan.

3. Rawatan Sokongan

• Rehat secara berbaring semasa fasa akut
• Mengangkat skrotum untuk mengurangkan bengkak
• Letakkan ais pada skrotum untuk kelegaan

Kebanyakan kes pulih dalam masa seminggu, tetapi bengkak dan ketidakselesaan boleh berlarutan selama beberapa minggu.

Rawatan susulan dengan doktor penting untuk memastikan jangkitan benar-benar pulih. Dalam kes berkaitan STD, pasangan seksual juga perlu diuji dan dirawat.

Komplikasi

Jika dirawat awal, epididimitis jarang menyebabkan masalah jangka panjang. Namun, rawatan yang lambat atau tidak lengkap boleh menyebabkan:

• Epididimitis kronik (keradangan berpanjangan)
• Pembentukan abses
• Pengecutan testis
• Kemandulan, jika kedua-dua testis terlibat
• Penyebaran jangkitan ke bahagian tubuh lain

Pencegahan

Langkah-langkah pencegahan bergantung kepada punca utama:

• Amalkan seks selamat: Gunakan kondom dan hadkan jumlah pasangan.
• Rawat jangkitan salur kencing dan prostat segera.
• Jika sering mengalami jangkitan atau mempunyai masalah sistem urinari, rujukan kepada pakar urologi mungkin diperlukan.

Bila Perlu Berjumpa Doktor?

Sakit testis tidak boleh dipandang ringan. Epididimitis boleh menyerupai keadaan serius lain seperti kilasan testis. Dapatkan rawatan segera jika anda mengalami:

• Sakit testis yang tiba-tiba atau teruk
• Demam atau menggigil
• Bengkak yang tidak berkurang
• Sakit ketika membuang air kecil atau ada lelehan dari zakar

Rawatan awal bukan sahaja mengurangkan kesakitan tetapi juga mencegah komplikasi.

Kesimpulan

Epididimitis adalah keadaan yang boleh dirawat, tetapi ia memerlukan perhatian perubatan. Kenal pasti gejala dengan cepat dan dapatkan rawatan antibiotik yang sesuai untuk pemulihan sepenuhnya.

Walaupun ia boleh menyakitkan dan mengejutkan, kebanyakan kes pulih sepenuhnya tanpa kesan jangka panjang jika dirawat dengan betul.