Rotavirus: Pembunuh Senyap Yang Mengancam Anak Anda Tanpa Tanda Awal

Rotavirus ialah virus yang sangat mudah berjangkit dan merupakan punca utama cirit-birit teruk dalam kalangan bayi dan kanak-kanak kecil di seluruh dunia.

Sebelum vaksin diperkenalkan secara meluas, hampir setiap kanak-kanak di dunia dijangkiti rotavirus sebelum umur lima tahun.

Walaupun kebanyakan kes adalah ringan, rotavirus boleh menyebabkan dehidrasi yang serius sehingga memerlukan rawatan di hospital dan di kawasan berpendapatan rendah, ia boleh membawa maut.

Apa Itu Rotavirus?

Rotavirus ialah virus daripada keluarga Reoviridae dan kelihatan seperti roda di bawah mikroskop elektron. Sebab itulah ia dinamakan “rota” yang bermaksud roda dalam bahasa Latin.

Ia mempunyai beberapa jenis (strain) dan boleh berubah dari semasa ke semasa, seperti virus influenza, walaupun tidak sepantas itu.

Virus ini menyerang lapisan usus kecil, menyebabkan keradangan dan mengganggu keupayaan badan untuk menyerap nutrien dan air.

Terdapat beberapa kumpulan rotavirus, tetapi Kumpulan A adalah yang paling biasa dan menyumbang lebih 90% jangkitan dalam kalangan manusia.

Kumpulan B dan C juga boleh menjangkiti manusia tetapi jauh lebih jarang berlaku.

Siapa Yang Berisiko Dijangkiti?

Rotavirus paling kerap menjangkiti bayi dan kanak-kanak di bawah umur lima tahun. Namun, kanak-kanak lebih besar dan orang dewasa juga boleh dijangkiti, terutamanya jika mereka mempunyai sistem imun yang lemah.

Dalam kalangan orang dewasa, jangkitan biasanya ringan dan menyerupai keracunan makanan biasa.

Di tempat yang mempunyai sistem kesihatan dan sanitasi yang baik, rotavirus jarang membawa maut.

Tetapi di negara membangun, di mana akses kepada air bersih, rawatan rehidrasi dan kemudahan kesihatan adalah terhad, virus ini secara sejarahnya menyebabkan ratusan ribu kematian setiap tahun.

Bagaimana Ia Merebak?

Rotavirus merebak dengan sangat mudah, terutamanya melalui laluan najis ke mulut.

Ini bermakna virus terdapat dalam najis dan boleh mencemari tangan, permukaan, makanan dan air.

Seorang kanak-kanak boleh dijangkiti dengan memasukkan tangan atau objek yang tercemar ke dalam mulut, makan makanan atau minum air yang membawa virus tersebut.

Rotavirus sangat tahan lasak, ia boleh hidup di permukaan selama beberapa hari dan tidak mudah dimusnahkan dengan pembasmi kuman biasa.

Ia juga boleh berjangkit sebelum gejala muncul, menjadikan penularan sukar dikawal, terutamanya di pusat jagaan kanak-kanak.

Gejala-gejala Jangkitan Rotavirus

Gejala-gejala biasanya muncul dalam masa dua hari selepas terdedah kepada virus.

Jangkitan rotavirus yang tipikal bermula secara tiba-tiba dan melibatkan:

• Cirit-birit yang teruk
• Muntah
• Demam
• Sakit perut
• Dehidrasi (kekurangan air dalam badan)

Dehidrasi ialah risiko paling besar. Tanda-tandanya termasuk mulut kering, mata cengkung, kurang buang air kecil, lesu, dan pada bayi, ubun-ubun yang tenggelam.

Dalam sesetengah kes, dehidrasi boleh menyebabkan kemasukan ke hospital dan jika tidak dirawat, menyebabkan kematian.

Kebanyakan kanak-kanak akan sembuh dalam masa 3 hingga 8 hari, tetapi dalam tempoh itu mereka boleh kehilangan banyak cecair dan elektrolit.

Diagnosis dan Rawatan

Doktor biasanya mendiagnosis rotavirus berdasarkan gejala, terutamanya jika berlaku wabak. Ujian najis boleh mengesahkan kehadiran virus.

Tiada ubat antivirus khusus untuk membunuh rotavirus. Rawatan adalah bersifat sokongan dan bertujuan untuk mencegah atau membalikkan dehidrasi. Kaedah utama termasuk:

• Terapi rehidrasi oral (TRO): Campuran air, garam dan gula untuk menggantikan cecair yang hilang.
• Cecair intravena: Diberikan dalam kes yang lebih serius.
• Suplemen zink: Disarankan oleh WHO untuk mengurangkan tempoh dan keterukan cirit-birit.

Antibiotik tidak berkesan kerana rotavirus ialah virus, bukan bakteria.

Vaksin: Perubahan Besar

Vaksin rotavirus adalah antara intervensi kesihatan awam paling penting abad ini. Dua vaksin utama yang digunakan secara meluas ialah:

1. Rotarix (monovalen) – Diberikan dalam dua dos, bermula seawal usia 6 minggu.
2. RotaTeq (pentavalen) – Diberikan dalam tiga dos, juga bermula sekitar 6 minggu.

Kedua-duanya adalah vaksin oral, mudah diberi dan terbukti sangat berkesan dalam mencegah penyakit teruk dan kematian.

Sejak pengenalan vaksin, kemasukan ke hospital dan kematian akibat rotavirus menurun secara mendadak di banyak negara.

Di peringkat global, vaksin ini telah menyelamatkan ratusan ribu nyawa. Namun, akses kepada vaksin masih tidak seimbang.

Di sesetengah negara berpendapatan rendah, liputan vaksin masih rendah disebabkan kos, infrastruktur atau keraguan terhadap vaksin.

Mengapa Rotavirus Masih Perlu Diberi Perhatian?

Walaupun terdapat kemajuan, rotavirus masih menjadi punca utama penyakit dan kematian kanak-kanak, terutamanya di negara berpendapatan rendah.

Virus ini tahan lama dan wabak masih berlaku walaupun di negara yang mempunyai liputan vaksin tinggi, walaupun kes biasanya kurang teruk.

Cabaran utama yang masih ada termasuk:

• Jurang liputan vaksin: Sesetengah negara belum memasukkan vaksin dalam program imunisasi nasional.
• Keberkesanan vaksin yang berbeza: Vaksin lebih berkesan di negara maju berbanding negara membangun, mungkin disebabkan malnutrisi, jangkitan bersama, atau perbezaan mikrobiota usus.
• Had sanitasi: Rotavirus sukar dimusnahkan dengan kebersihan biasa, jadi pencegahan bergantung kepada vaksinasi dan rawatan segera.

Mitos dan Salah Faham

Sesetengah ibu bapa bimbang vaksin rotavirus boleh menyebabkan kesan sampingan serius, terutamanya selepas versi awal dikaitkan dengan masalah usus jarang berlaku yang dipanggil intususepsi.

Namun, vaksin semasa terbukti sangat selamat dan manfaatnya jauh melebihi risikonya. Intususepsi sangat jarang berlaku dan hubung kaitnya dengan vaksin belum dapat dipastikan.

Ada juga yang percaya kebersihan sahaja cukup untuk mencegah rotavirus. Walaupun kebersihan penting, ia tidak mencukupi.

Rotavirus sangat mudah berjangkit dan tahan lama, malah di persekitaran yang sangat bersih, wabak tetap berlaku. Vaksinasi ialah perlindungan paling berkesan.

Kesimpulan

Rotavirus bukan sekadar penyakit ringan, ia adalah isu kesihatan global yang serius. Di negara kaya, ia menyebabkan ketidakselesaan dan lawatan ke hospital. Manakala di kawasan miskin, ia boleh meragut nyawa.

Pengenalan vaksin telah mengubah keadaan, tetapi usaha belum selesai. Meningkatkan akses kepada vaksin, mengukuhkan sistem kesihatan dan meneruskan pendidikan kesihatan awam adalah kunci untuk mengurangkan beban rotavirus di seluruh dunia.

Jika anda mempunyai anak kecil, pastikan mereka menerima vaksin mengikut jadual. Jika anda bekerja dalam penjagaan kanak-kanak atau kesihatan, amalkan protokol kebersihan dan pengasingan yang ketat semasa wabak.