Penyakit Graves: Memahami Gangguan Autoimun pada Kelenjar Tiroid

Penyakit Graves ialah salah satu punca paling biasa bagi hipertiroidisme, iaitu keadaan di mana kelenjar tiroid menghasilkan terlalu banyak hormon tiroid.

Ia merupakan penyakit autoimun yang terutamanya memberi kesan kepada tiroid tetapi juga boleh mempengaruhi bahagian lain badan seperti mata dan kulit.

Walaupun boleh dirawat, ia boleh menyebabkan masalah kesihatan yang serius jika tidak dikawal.

Apa Itu Penyakit Graves?

Penyakit Graves berlaku apabila sistem imun badan tersalah mengenal pasti kelenjar tiroid sebagai ancaman.

Sebaliknya daripada melindungi badan daripada jangkitan dan agen berbahaya, sistem imun menghasilkan antibodi yang dipanggil thyroid-stimulating immunoglobulins (TSI).

Antibodi ini melekat pada reseptor hormon perangsang tiroid (TSH) pada kelenjar tiroid, lalu memaksa kelenjar itu menghasilkan hormon tiroid secara berlebihan.

Kelenjar tiroid yang terletak di bahagian depan leher, mengawal metabolisme dengan melepaskan hormon triiodotironina (T3) dan tiroksina (T4).

Apabila hormon ini terlalu tinggi, proses metabolik badan menjadi terlalu cepat. Ini boleh mengganggu pelbagai sistem dalam badan, termasuk fungsi jantung, pencernaan dan kesihatan mental.

Punca dan Faktor Risiko

Punca sebenar penyakit Graves masih belum difahami sepenuhnya. Seperti banyak penyakit autoimun lain, ia berpunca daripada gabungan faktor genetik, persekitaran dan gaya hidup.

1. Genetik

Sejarah keluarga memainkan peranan besar. Individu yang mempunyai saudara mara dengan penyakit Graves atau penyakit autoimun lain seperti diabetes jenis 1, artritis reumatoid atau lupus mempunyai risiko lebih tinggi.

Variasi gen tertentu yang mengawal sistem imun juga boleh meningkatkan kerentanan.

2. Pencetus Persekitaran

Faktor luaran tertentu boleh mencetuskan atau memburukkan penyakit Graves bagi individu yang mudah terdedah, antaranya:

• Tekanan: Tekanan emosi atau fizikal yang teruk boleh mempengaruhi aktiviti sistem imun.
• Jangkitan: Jangkitan virus atau bakteria boleh mencetuskan tindak balas autoimun.
• Merokok: Tabiat merokok meningkatkan risiko mendapat penyakit Graves dan juga komplikasi mata yang lebih teruk (oftalmopati Graves).

3. Jantina dan Umur

Penyakit ini lebih kerap berlaku pada wanita berbanding lelaki, dengan nisbah kira-kira 5–10 kali ganda.

Ia biasanya muncul antara umur 30 hingga 50 tahun, tetapi boleh berlaku pada sebarang peringkat umur.

4. Faktor Hormon

Perubahan hormon seperti semasa kehamilan atau selepas bersalin, juga boleh mencetuskan penyakit ini pada sesetengah individu.

Gejala-gejala

Memandangkan hormon tiroid mempengaruhi hampir semua sel dan tisu badan, gejala penyakit Graves sangat pelbagai dan biasanya berkaitan dengan metabolisme yang terlalu aktif.

Gejala-gejala Umum

• Penurunan berat badan tanpa sebab walaupun selera makan meningkat
• Degupan jantung laju atau tidak teratur (berdebar)
• Mudah berpeluh dan tidak tahan panas
• Keletihan dan kelemahan otot
• Rasa gelisah, cemas atau mudah marah
• Tangan menggeletar
• Sukar tidur
• Kerap membuang air besar

Tanda-tanda Fizikal

• Pembesaran kelenjar tiroid (goiter) yang boleh kelihatan sebagai bengkak di leher
• Kulit hangat dan lembap
• Rambut halus, rapuh atau keguguran rambut
• Kitaran haid tidak teratur pada wanita
• Kurang nafsu seksual atau disfungsi ereksi pada lelaki

Masalah Mata (Oftalmopati Graves)

Kira-kira 25–30% pesakit mengalami masalah mata, termasuk:

• Mata tersembul (exophthalmos)
• Rasa pedih atau berpasir pada mata
• Mata berair atau terlalu kering
• Penglihatan berganda
• Kelopak mata bengkak

Dalam kes yang jarang tetapi serius, boleh menyebabkan kehilangan penglihatan.

Masalah Kulit (Dermopati Graves)

Lebih jarang berlaku, dermopati Graves menyebabkan kulit menebal dan kemerahan, biasanya pada bahagian tulang kering atau atas kaki.

Diagnosis

Diagnosis penyakit Graves biasanya melibatkan sejarah perubatan, pemeriksaan fizikal dan ujian makmal.

• Ujian Darah:
  • Paras TSH rendah serta T3 dan T4 tinggi menunjukkan hipertiroidisme.
  • Kehadiran antibodi TSI mengesahkan penyakit Graves.

• Ujian Penyerapan Iodin Radioaktif:
  • Tiroid menyerap iodin untuk menghasilkan hormon. Dalam penyakit Graves, penyerapan lebih tinggi daripada biasa.

• Ultrasonografi Tiroid:
  • Menunjukkan pembesaran tiroid dengan aliran darah meningkat.

• Pemeriksaan Mata:
  • Penting untuk pesakit dengan gejala mata bagi menilai keadaan dan fungsi penglihatan.

Rawatan

Walaupun tiada penawar mutlak, rawatan yang ada sangat berkesan untuk mengawal paras hormon dan mengurangkan gejala.

1. Ubat-ubatan

• Ubat antitiroid (methimazole, propylthiouracil): Mengurangkan penghasilan hormon tiroid dengan menghalang penggunaan iodin.
• Beta-blocker: Tidak mempengaruhi hormon tetapi melegakan gejala seperti jantung berdebar, gegaran dan keresahan.

2. Terapi Iodin Radioaktif

Rawatan jangka panjang yang biasa digunakan. Pesakit menelan kapsul atau cecair iodin radioaktif yang akan mengecilkan kelenjar tiroid secara beransur-ansur.

Kebanyakan pesakit akhirnya mengalami hipotiroidisme dan memerlukan terapi hormon pengganti seumur hidup.

3. Pembedahan (Tiroidektomi)

Sebahagian atau seluruh tiroid dibuang. Sesuai untuk:

• Pesakit dengan goiter besar
• Pesakit yang tidak boleh menerima rawatan lain
• Wanita hamil yang tidak boleh mengambil iodin radioaktif

Selepas pembedahan, terapi hormon pengganti biasanya diperlukan.

4. Rawatan Mata

Untuk kes ringan, titisan mata pelembap atau kaca mata hitam membantu. Kes teruk mungkin memerlukan kortikosteroid, terapi radiasi, atau pembedahan.

Berhenti merokok sangat penting kerana merokok memburukkan masalah mata.

Komplikasi

Tanpa rawatan, penyakit Graves boleh menyebabkan:

• Badai tiroid (thyroid storm): Keadaan kecemasan dengan hormon tiroid yang terlalu tinggi, menyebabkan demam, jantung berdebar dan kekeliruan.
• Masalah jantung: Risiko aritmia, fibrilasi atrium dan kegagalan jantung meningkat.
• Tulang rapuh (osteoporosis): Hormon tiroid berlebihan mempercepat kehilangan tulang.
• Komplikasi kehamilan: Termasuk kelahiran pramatang, keguguran, dan praeklampsia jika tidak dikawal.

Hidup dengan Penyakit Graves

Dengan rawatan yang betul, kebanyakan pesakit boleh hidup sihat dan normal. Pengurusan melibatkan:

• Pemeriksaan doktor secara berkala untuk memantau paras hormon
• Mengambil ubat seperti diarahkan
• Amalan gaya hidup sihat dan pemakanan seimbang
• Mengelakkan merokok dan tekanan melampau
• Penjagaan mata dengan baik dan rawatan susulan

Kesimpulan

Penyakit Graves ialah gangguan autoimun yang merangsang kelenjar tiroid secara berlebihan, menyebabkan hipertiroidisme serta pelbagai gejala yang menjejaskan tubuh dan minda.

Walaupun berpotensi serius jika diabaikan, penyakit ini sangat boleh dikawal dengan rawatan yang sesuai. Kesedaran, pengesanan awal dan rawatan berterusan adalah kunci untuk mengekalkan kualiti hidup yang baik.