Degenerasi Makular Berkaitan Usia (AMD): Apa yang Perlu Anda Tahu

Degenerasi makular berkaitan usia (AMD) ialah penyakit mata yang biasa dan merupakan punca utama kehilangan penglihatan dalam kalangan individu berusia lebih 50 tahun.

Ia menjejaskan makular, bahagian kecil di tengah retina yang bertanggungjawab untuk penglihatan pusat yang tajam.

Apabila makular merosot, ia boleh menyebabkan penglihatan kabur atau kehilangan penglihatan di bahagian tengah medan penglihatan.

Penglihatan tepi biasanya kekal, tetapi kehilangan penglihatan pusat boleh menyukarkan atau menjejaskan aktiviti harian seperti membaca, memandu, dan mengecam wajah.

Apa Itu Degenerasi Makular Berkaitan Usia (AMD)?

Degenerasi makular berkaitan usia atau ringkasnya AMD terdiri daripada dua bentuk utama iaitu AMD kering dan AMD basah.

Kira-kira 85–90% penghidap AMD mengalami bentuk kering yang berkembang secara perlahan. Bentuk basah lebih jarang tetapi jauh lebih agresif.

• AMD Kering (Atrofik): Bentuk ini disebabkan oleh kemerosotan perlahan-lahan makular akibat pengumpulan drusen iaitu deposit kuning kecil yang terdiri daripada lemak dan protein. Lama-kelamaan, penipisan dan kehilangan sel makular membawa kepada kerosakan penglihatan.
• AMD Basah (Neovaskular): Bagi jenis ini, salur darah tidak normal tumbuh di bawah retina dan bocor, menyebabkan kerosakan pada makular dengan cepat. Ia boleh mengakibatkan kehilangan penglihatan yang mendadak dan serius.

Kedua-dua bentuk AMD menjejaskan penglihatan pusat tetapi jarang menyebabkan buta sepenuhnya kerana penglihatan tepi biasanya tidak terjejas.

Faktor Risiko

Beberapa faktor meningkatkan risiko untuk anda mendapat AMD, termasuk yang boleh dikawal dan yang tidak:

• Usia: Faktor risiko paling ketara. Individu berusia lebih 60 tahun berisiko lebih tinggi.
• Genetik: Sejarah keluarga dengan AMD meningkatkan kebarangkalian untuk menghidapnya.
• Merokok: Menggandakan risiko AMD.
• Pemakanan dan Gaya Hidup: Diet tidak sihat, kurang bersenam, dan obesiti boleh mempercepatkan perkembangan penyakit.
• Tekanan Darah Tinggi dan Penyakit Jantung: Menjejaskan salur darah di retina.
• Kaum dan Etnik: AMD lebih kerap berlaku dalam kalangan orang kulit putih berbanding orang kulit hitam atau Hispanik.

Gejala-gejala

Pada peringkat awal, degenerasi maular berkaitan usia mungkin tidak menunjukkan sebarang gejala.

Apabila ia semakin teruk, tanda-tanda atau gejala-gejala yang boleh berlaku adalah seperti:

• Penglihatan kabur atau tidak jelas
• Sukar mengecam wajah
• Garisan lurus kelihatan beralun atau bengkok (petanda utama AMD basah)
• Tompokan gelap atau kosong di tengah penglihatan
• Memerlukan pencahayaan terang untuk membaca atau melakukan kerja dekat

Pemeriksaan mata berkala amat penting, terutamanya selepas umur 50 tahun, kerana AMD boleh berkembang secara senyap dan menyebabkan kerosakan kekal sebelum gejala muncul.

Diagnosis

AMD didiagnosis melalui pemeriksaan mata menyeluruh. Ia mungkin melibatkan ujian-ujian berikut:

• Ujian ketajaman penglihatan: Mengukur kejelasan penglihatan pada jarak berbeza.
• Grid Amsler: Alat seperti papan dam untuk mengesan gangguan penglihatan.
• Pemeriksaan mata dengan pembesaran: Membolehkan pakar mata melihat retina dan makula dengan jelas untuk mengenal pasti tanda kerosakan atau drusen.
• Tomografi Koherens Optik (OCT): Teknologi pengimejan yang menunjukkan lapisan retina untuk mengesan penipisan atau bendalir.
• Angiografi Fluoresen: Digunakan untuk AMD basah bagi mengesan kebocoran salur darah selepas menyuntik pewarna khas ke dalam darah.

Rawatan

Tiada penawar untuk AMD setakat ini, tetapi rawatan boleh memperlahankan perkembangan dan mengurus gejala.

Untuk AMD Kering:

• Perubahan gaya hidup: Diet sihat, bersenam, dan berhenti merokok amat penting.
• Suplemen AREDS2: Formula daripada kajian Age-Related Eye Disease Study (AREDS) yang mengandungi vitamin C dan E, zink, kuprum, lutein dan zeaxantin dapat mengurangkan risiko AMD lanjut.

Untuk AMD Basah:

• Suntikan anti-VEGF: Ubat seperti ranibizumab (Lucentis), aflibercept (Eylea) dan bevacizumab (Avastin) menyekat faktor pertumbuhan salur darah tidak normal.
• Terapi fotodinamik (PDT): Menggunakan ubat aktif cahaya untuk memusnahkan salur darah abnormal.
• Pembedahan laser: Jarang digunakan kini tetapi sesuai dalam kes tertentu.

Keberkesanan rawatan berbeza mengikut individu. Dalam AMD basah, rawatan awal boleh mengekalkan atau kadangkala memulihkan penglihatan. Dalam AMD kering, tumpuan lebih kepada memperlahankan kemerosotan.

Hidup dengan AMD

Kehilangan penglihatan pusat boleh menjadi satu cabaran besar, tetapi ramai individu dengan AMD masih boleh hidup berdikari dan aktif. Antara cara menyesuaikan diri:

• Alat bantu penglihatan rendah: Kanta pembesar, bahan bacaan bercetak besar, buku audio dan skrin berkontras tinggi.
• Terapi cara kerja: Latihan untuk memaksimumkan penggunaan penglihatan yang masih ada.
• Teknologi bantu: Telefon pintar dan tablet kini mempunyai ciri kebolehcapaian seperti pembaca skrin dan kawalan suara.

Sokongan emosi melalui kaunseling atau kumpulan sokongan juga penting untuk menangani kesan psikologi akibat kehilangan penglihatan.

Pencegahan dan Pemantauan

Walaupun anda tidak boleh mengubah umur atau genetik, anda boleh mengambil langkah untuk mengurangkan risiko:

• Berhenti merokok.
• Amalkan diet kaya sayur-sayuran hijau, ikan (asid lemak omega-3), buah-buahan dan sayuran berwarna-warni.
• Kawal tekanan darah dan kolesterol.
• Kekal aktif dan capai berat badan sihat.
• Jalani pemeriksaan mata berkala, terutama selepas usia 50 tahun.

Jika anda sudah menghidap AMD, pantau penglihatan setiap hari dengan grid Amsler dan laporkan sebarang perubahan kepada doktor dengan segera.

Penyelidikan dan Harapan Masa Depan

Penyelidik terus meneroka rawatan baru untuk AMD. Terapi gen, implan sel stem, dan sistem penyampaian ubat terkini sedang diuji dalam ujian klinikal.

Kemajuan dalam pengimejan dan pengesanan awal mungkin memberikan hasil yang lebih baik pada masa hadapan.

Antara perkembangan menjanjikan ialah implan anti-VEGF jangka panjang yang mengurangkan keperluan suntikan mata berulang.

Penyelidikan juga memberi tumpuan kepada keradangan dan tekanan oksidatif iaitu dua faktor yang mungkin menyumbang kepada AMD.

Kesimpulan

Degenerasi makular berkaitan usia ialah penyakit serius tetapi boleh diurus. Pengesanan awal, perubahan gaya hidup, dan rawatan moden boleh memperlahankan perkembangannya dan membantu individu mengekalkan kualiti hidup.

Sama ada anda berisiko, baru didiagnosis, atau sedang mengurus AMD lanjut, pengetahuan dan penjagaan proaktif boleh memberikan perbezaan yang besar.