Pembedahan hepatobiliari ialah cabang khusus dalam bidang pembedahan yang memberi tumpuan kepada hati, salur hempedu dan pundi hempedu, yang secara kolektif dikenali sebagai sistem hepatobiliari.
Organ-organ ini penting untuk proses pencernaan, metabolisme dan penyahtoksinan. Penyakit yang melibatkan sistem ini sering rumit untuk didiagnosis dan dirawat.
Oleh itu, pembedahan hepatobiliari memerlukan gabungan ketepatan teknikal, pengetahuan anatomi yang mendalam dan kerjasama pelbagai disiplin.
Dalam beberapa dekad kebelakangan ini, kemajuan dalam pengimejan, teknik pembedahan invasif minimum dan penjagaan pra serta pasca pembedahan telah mengubah bidang ini dan meningkatkan kadar kejayaan rawatan bagi pesakit dengan keadaan yang dahulunya dianggap tidak dapat dibedah.
Pengenalan kepada Sistem Hepatobiliari
Hati ialah organ pepejal terbesar dalam tubuh manusia dan menjalankan lebih daripada 500 fungsi, termasuk sintesis protein, pengawalan glukosa dan lemak, serta penyahtoksinan bahan berbahaya.
Hati juga menghasilkan hempedu, sejenis cecair pencernaan yang disimpan di dalam pundi hempedu dan disalurkan melalui salur hempedu ke dalam usus kecil.
Sistem biliari berfungsi sebagai rangkaian saluran untuk mengalirkan hempedu, membantu proses pencernaan lemak dan penyingkiran bahan buangan dari tubuh.
Disebabkan hubungan rapat antara struktur-struktur ini, penyakit pada satu bahagian boleh menjejaskan bahagian yang lain.
Ketumbuhan, batu karang, jangkitan dan masalah kongenital boleh mengganggu aliran hempedu atau fungsi hati, menyebabkan komplikasi serius seperti jaundis, sirosis atau kegagalan hati.
Matlamat utama pembedahan hepatobiliari ialah membetulkan atau membuang masalah struktur ini sambil mengekalkan sebanyak mungkin tisu hati yang sihat.
Petunjuk Utama untuk Pembedahan Hepatobiliari
Pembedahan hepatobiliari meliputi pelbagai jenis penyakit, sama ada benigna atau malignan. Antara sebab utama prosedur ini dilakukan termasuk:
1. Tumor Hati
Tumor hati boleh bersifat benigna (seperti hemangioma atau adenoma) atau malignan.
Dua kategori utama tumor malignan ialah kanser hati primer seperti karsinoma hepatoselular (HCC) dan kolangiokarsinoma, serta kanser sekunder (metastatik) yang sering berasal daripada kanser kolorektal.
Pembuangan tumor melalui pembedahan masih merupakan pilihan rawatan utama yang berpotensi menyembuhkan pesakit, asalkan baki hati yang tinggal mencukupi untuk mengekalkan fungsi normal selepas pembedahan.
2. Penyakit Pundi Hempedu
Batu karang dalam pundi hempedu merupakan salah satu masalah pencernaan paling biasa di seluruh dunia.
Apabila menyebabkan gejala seperti sakit, jangkitan atau penyumbatan, prosedur kolesistektomi (pembuangan pundi hempedu) dilakukan.
Kini, ia lazim dilakukan menggunakan teknik laparoskopik atau robotik yang kurang invasif.
3. Gangguan Salur Hempedu
Masalah seperti penyempitan, kecederaan salur hempedu akibat pembedahan atau kanser salur hempedu (kolangiokarsinoma) memerlukan pembedahan kompleks untuk pembaikan atau pembuangan.
Ini merupakan antara prosedur paling mencabar kerana salur hempedu berukuran kecil dan terletak berhampiran dengan salur darah utama.
4. Pemindahan Hati
Bagi pesakit yang mengalami kegagalan hati tahap akhir, kegagalan hati akut atau kanser hati yang tidak boleh dibedah, pemindahan hati menjadi satu-satunya pilihan yang boleh menyelamatkan nyawa.
Prosedur ini melibatkan penggantian hati yang rosak dengan hati penderma sama ada daripada penderma yang telah meninggal dunia atau penderma hidup yang mendermakan sebahagian daripada hatinya.
Teknik dan Pendekatan Pembedahan
1. Reseksi Hati
Reseksi hati atau hepatektomi, melibatkan pembuangan sebahagian daripada hati yang mengandungi tumor atau tisu yang rosak.
Keupayaan unik hati untuk tumbuh semula membolehkan prosedur ini dilakukan. Perancangan pembedahan dibuat berdasarkan pengimejan terperinci seperti CT, MRI, atau ultrabunyi intraoperatif bagi memetakan struktur vaskular dan memastikan aliran darah serta saluran hempedu berfungsi dengan baik selepas pembedahan.
Kini, teknik parenchymal-sparing digunakan untuk membuang hanya bahagian yang berpenyakit, bagi mengurangkan kehilangan darah dan mengekalkan fungsi hati.
2. Pembedahan Invasif Minimum
Pembedahan laparoskopik dan robotik telah mengurangkan tahap invasif dalam pembedahan hepatobiliari.
Melalui insisi kecil dan penggunaan kamera serta alat pembedahan khas, pakar bedah dapat melakukan reseksi yang kompleks dengan kesakitan yang lebih ringan, tempoh kemasukan ke hospital yang lebih singkat dan pemulihan yang lebih cepat.
Namun begitu, teknik ini memerlukan kemahiran tinggi dan hanya dilakukan di pusat-pusat pakar yang berpengalaman.
3. Rekonstruksi Salur Hempedu
Rekonstruksi salur hempedu memerlukan ketepatan mikrosurgikal. Antara prosedur yang sering dilakukan ialah hepaticojejunostomy, di mana salur hempedu disambungkan semula kepada usus kecil selepas kecederaan atau pembuangan.
Dalam pemindahan hati, penyambungan semula salur hempedu juga sangat penting bagi memastikan aliran hempedu normal tanpa kebocoran atau penyempitan.
4. Pemindahan Hati
Prosedur ini melibatkan kerja berpasukan yang kompleks antara pakar bedah, pakar bius, pakar hepatologi dan pakar imunologi.
Hati pesakit yang rosak dibuang, digantikan dengan hati penderma dan salur darah serta salur hempedu disambung semula.
Selepas pembedahan, pesakit perlu mengambil ubat imunosupresif sepanjang hayat bagi mengelakkan penolakan organ.
Pengurusan Pra dan Pasca Pembedahan
Pembedahan hepatobiliari memberi tekanan fisiologi yang tinggi kepada pesakit kerana hati memainkan peranan utama dalam metabolisme dan pembekuan darah.
Penilaian prapembedahan memberi tumpuan kepada rizab fungsi hati, biasanya melalui sistem penilaian seperti Child-Pugh dan MELD.
Langkah persediaan termasuk sokongan pemakanan, rawatan jangkitan, serta pengurusan hipertensi portal atau asites.
Semasa pembedahan, kawalan pendarahan dan kestabilan hemodinamik amat penting. Banyak pusat kini menggunakan anestesia tekanan vena pusat rendah bagi mengurangkan kehilangan darah.
Selepas pembedahan, pesakit dipantau rapi untuk tanda-tanda kegagalan hati, kebocoran hempedu, jangkitan atau trombosis.
Protokol pemulihan awal seperti mobilisasi cepat, kawalan kesakitan yang baik dan sokongan pemakanan terbukti meningkatkan hasil rawatan serta memendekkan tempoh rawatan di hospital.
Kemajuan dalam Pembedahan Hepatobiliari
1. Pembedahan Berpandukan Imej dan Navigasi
Teknologi pengimejan resolusi tinggi, pembinaan semula 3D dan sistem navigasi intraoperatif kini membolehkan pakar bedah merancang dan melaksanakan reseksi hati dengan ketepatan tinggi.
Realiti maya dan realiti tambahan turut digunakan untuk menggambarkan sempadan tumor dan anatomi vaskular secara masa nyata.
2. Teknik Ablasi
Selain pembedahan, teknik ablasi haba seperti radiofrequency ablation (RFA) dan microwave ablation (MWA) digunakan untuk memusnahkan tumor hati kecil dengan cara kurang invasif sambil mengekalkan tisu sekeliling.
3. Vena Portal Embolisasi (PVE)
Bagi pesakit dengan baki hati yang kecil selepas pembedahan, PVE boleh dilakukan bagi merangsang pertumbuhan bahagian hati yang tinggal sebelum pembedahan besar dilakukan.
4. Pemindahan Hati daripada Penderma Hidup
Pendekatan ini membolehkan pemindahan hati dilakukan walaupun kekurangan organ penderma. Sebahagian hati penderma hidup diambil dan akan tumbuh semula dalam badan penderma serta penerima.
Walaupun rumit, teknik ini telah menyelamatkan banyak nyawa, terutamanya di negara yang kekurangan penderma meninggal dunia.
Cabaran dan Arah Masa Depan
Bidang pembedahan hepatobiliari kekal antara yang paling mencabar dalam dunia perubatan. Kerumitan anatomi hati, risiko pendarahan besar dan keseimbangan halus fungsi hati selepas pembedahan menjadikannya prosedur berisiko tinggi.
Cabaran utama termasuk:
- Diagnosis awal: Banyak kanser hati dan salur hempedu dikesan pada peringkat lewat.
- Kekurangan organ penderma: Permintaan untuk hati penderma jauh melebihi penawaran.
- Kadar berulang tinggi: Sesetengah kanser seperti HCC cenderung berulang walaupun selepas pembedahan berjaya.
- Latihan dan kepakaran: Kejayaan bergantung kepada pengalaman pusat rawatan khusus.
Masa depan bidang ini dijangka dipengaruhi oleh kemajuan dalam kecerdasan buatan (AI), robotik dan perubatan regeneratif.
Teknologi AI boleh membantu dalam pengesanan tumor dan perancangan pembedahan, manakala tisu hati biokejuruteraan berpotensi menjadi alternatif kepada pemindahan organ.
Pendekatan perubatan tepat yang menggunakan profil genetik dan molekul juga akan membolehkan rawatan lebih disesuaikan mengikut individu.
Kesimpulan
Pembedahan hepatobiliari mencerminkan gabungan kemahiran teknikal yang tinggi dan inovasi saintifik.
Daripada pembuangan pundi hempedu hingga pemindahan hati, bidang ini merangkumi antara pembedahan paling kompleks dalam perubatan moden.
Walaupun berdepan cabaran seperti diagnosis lewat, kekurangan organ penderma dan komplikasi pasca pembedahan, kemajuan dalam pengimejan, teknik invasif minimum dan penjagaan bersepadu telah meningkatkan hasil rawatan pesakit.
