Teratozoospermia ialah satu keadaan perubatan yang dicirikan oleh peratusan tinggi sperma berbentuk tidak normal dalam air mani lelaki.
Ia adalah salah satu punca utama ketidaksuburan lelaki, namun kurang dibincangkan di luar klinik kesuburan.
Artikel ini menghuraikan apa itu teratozoospermia, punca-puncanya, kaedah diagnosis, rawatan dan implikasinya terhadap kesuburan lelaki.
Apa Itu Teratozoospermia?
Sperma dinilai berdasarkan tiga parameter utama iaitu bilangan, pergerakan (motiliti) dan morfologi (bentuk).
Teratozoospermia juga dikenali sebagai teratospermia merujuk khusus kepada masalah dalam morfologi sperma.
Dalam sampel air mani biasa, hanya 4% atau lebih sperma yang perlu mempunyai bentuk normal untuk dianggap dalam julat normal menurut piawaian Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO).
Dalam teratozoospermia, peratusan sperma berbentuk normal jatuh di bawah ambang ini. Sperma mungkin mempunyai kepala, bahagian tengah atau ekor yang tidak normal, menjadikannya sukar atau mustahil untuk bersenyawa dengan telur.
Jenis-Jenis Teratozoospermia
Terdapat dua jenis utama iaitu:
- Teratozoospermia ringan/sederhana: Beberapa sperma normal masih hadir, walaupun bentuk tidak normal adalah dominan.
- Teratozoospermia teruk (juga dikenali sebagai total teratozoospermia): Hampir semua sperma mempunyai morfologi yang tidak normal. Dalam kes yang jarang berlaku, globozoospermia, di mana sperma mempunyai kepala bulat dan kekurangan akrosom (enzim yang diperlukan untuk menembusi telur), boleh didiagnosis.
Teratozoospermia selalunya dinilai menggunakan Kruger Strict Criteria, satu sistem ketat untuk menilai bentuk sperma.
Apakah Punca Teratozoospermia?
Tiada satu punca tunggal, tetapi beberapa faktor diketahui menyumbang kepada keadaan kesihatan ini:
1. Faktor Genetik
Abnormaliti kromosom atau mutasi yang menjejaskan proses pembentukan sperma boleh menyebabkan perkembangan sperma yang tidak normal.
2. Faktor Gaya Hidup dan Persekitaran
- Merokok
- Pengambilan alkohol berlebihan
- Penggunaan dadah, terutama steroid anabolik
- Pendedahan kepada toksin seperti racun perosak atau logam berat
- Pendedahan haba berlebihan seperti mandian air panas atau sauna secara kerap
3. Keadaan Perubatan
- Varikosele: Salur darah yang membesar dalam skrotum boleh meningkatkan suhu testis dan merosakkan sperma.
- Jangkitan seperti STI atau orkitis
- Ketidakseimbangan hormon
- Diabetes atau obesiti
4. Tekanan Oksidatif
Spesies oksigen reaktif (ROS) yang tinggi dalam badan boleh merosakkan DNA dan struktur sperma. Diet tidak seimbang dan keradangan kronik adalah pencetus biasa.
Diagnosis Teratozoospermia
Analisis air mani ialah kaedah utama untuk diagnosis. Ia biasanya dilakukan selepas 2–5 hari berpantang hubungan seksual. Sampel diperiksa di bawah mikroskop untuk menilai:
- Isipadu
- Kepekatan
- Motiliti
- Morfologi
Penilaian morfologi mengenal pasti bentuk sperma tidak normal secara terperinci seperti kepala besar, ekor berganda atau titisan sitoplasma.
Analisis mungkin diulang untuk mengesahkan keputusan dan menolak kemungkinan perubahan sementara yang disebabkan oleh penyakit atau terdedah kepada toksin.
Bolehkah Lelaki Dengan Teratozoospermia Masih Subur?
Ya, tetapi bergantung kepada tahap keterukan. Sesetengah lelaki dengan teratozoospermia ringan hingga sederhana masih boleh menghamilkan pasangan secara semula jadi, terutama jika parameter sperma lain seperti jumlah dan motiliti adalah normal.
Namun, dalam kes yang lebih teruk, terutama jika disertai dengan motiliti atau jumlah rendah (dikenali sebagai oligoasthenoteratozoospermia), kehamilan secara semula jadi menjadi sukar atau mustahil.
Walaupun persenyawaan berlaku, sperma yang tidak normal boleh membawa DNA yang rosak, meningkatkan risiko keguguran atau masalah perkembangan.
Pilihan Rawatan
Tiada rawatan tunggal untuk teratozoospermia, tetapi beberapa intervensi boleh meningkatkan peluang kesuburan:
1. Perubahan Gaya Hidup
- Berhenti merokok, alkohol dan dadah
- Amalkan diet sihat yang kaya dengan antioksidan (vitamin C, E, zink, selenium)
- Bersenam secara konsisten
- Kurangkan tekanan
- Elakkan pendedahan haba berlebihan (seluar dalam ketat, komputer riba di atas riba)
2. Suplemen
Terapi antioksidan menunjukkan potensi dalam mengurangkan kerosakan DNA sperma dan memperbaiki morfologi. Suplemen biasa termasuk:
- Coenzyme Q10
- L-carnitine
- Vitamin E
- Asid folik
- Zink
Pengambilan perlu dipantau oleh doktor.
3. Rawatan Perubatan
Jika varikosele atau ketidakseimbangan hormon dikenal pasti, pembedahan atau rawatan ubat mungkin membantu meningkatkan morfologi sperma dalam jangka masa panjang.
4. Teknologi Reproduktif Berbantu (ART)
Untuk lelaki dengan teratozoospermia teruk, ART memberikan jalan untuk menjadi bapa:
- IUI (Permanian Intrauterin): Mungkin berkesan dalam kes ringan.
- IVF (Persenyawaan In Vitro): Telur disenyawakan di luar badan menggunakan sperma lelaki.
- ICSI (Suntikan Sperma Intrasitoplasma): Satu sperma disuntik terus ke dalam telur. Teknik ini biasa digunakan jika morfologi sangat tidak normal.
ICSI telah meningkatkan kadar kejayaan untuk lelaki dengan masalah morfologi teruk, walaupun ia tidak menghapuskan risiko DNA sperma yang rosak.
Prognosis dan Harapan
Prognosis bagi lelaki dengan teratozoospermia bergantung kepada faktor individu seperti umur, kesihatan keseluruhan sperma dan punca asas.
Dalam banyak kes, perubahan gaya hidup dan rawatan perubatan yang sesuai boleh menunjukkan peningkatan morfologi sperma dalam masa 3–6 bulan iaitu kitaran penghasilan sperma.
Namun, beberapa bentuk terutama yang berpunca daripada kecacatan genetik mungkin sukar dirawat. Dalam situasi ini, ART adalah pilihan paling berkesan.
Kesimpulan
Teratozoospermia boleh menjadi diagnosis yang mencabar, terutama bagi pasangan yang sedang mencuba untuk mendapat anak.
Tetapi ia bukanlah hukuman muktamad terhadap kesuburan. Dengan kemajuan dalam perubatan reproduktif dan pendekatan kesihatan yang proaktif, ramai lelaki dengan morfologi sperma yang tidak normal berjaya menjadi bapa.
Kuncinya adalah diagnosis awal, rawatan bersasar dan kesabaran. Jika anda mengesyaki ada masalah, jangan bertangguh. Dapatkan penilaian awal oleh pakar kesuburan.
