Abses Otak: Punca, Gejala-gejala, Diagnosis dan Rawatan

Abses otak ialah keadaan perubatan yang jarang berlaku tetapi serius, yang dicirikan oleh pengumpulan nanah dalam tisu otak akibat jangkitan.

Walaupun jarang berlaku di negara maju berikutan penggunaan antibiotik yang meluas dan sistem penjagaan kesihatan yang baik, abses otak masih merupakan ancaman besar kerana boleh berkembang dengan cepat dan menyebabkan kerosakan neurologi atau kematian jika tidak dirawat segera.

Apa Itu Abses Otak?

Abses otak terbentuk apabila bakteria, kulat atau patogen lain memasuki otak dan mencetuskan tindak balas imun.

Sel darah putih bergerak ke kawasan tersebut untuk melawan jangkitan, lalu membentuk kantung nanah.

Kantung ini biasanya dikelilingi oleh tisu otak yang meradang dan kapsul yang terbentuk untuk menghalang jangkitan daripada merebak.

Oleh demikian kerana otak berada dalam ruang tertutup (tengkorak), sebarang pembengkakan boleh meningkatkan tekanan dalam tengkorak dan merosakkan fungsi otak.

Abses yang kecil sekalipun boleh menyebabkan gejala yang serius dan mengancam nyawa.

Punca dan Faktor Risiko

Abses otak biasanya berpunca daripada salah satu daripada tiga punca utama:

1. Penyebaran Langsung daripada Jangkitan Berdekatan

Contohnya seperti:

• Sinusitis
• Otitis media (jangkitan telinga tengah)
• Jangkitan pergigian
• Mastoiditis

2. Penyebaran Melalui Saluran Darah (Hematogen)

Jangkitan dari bahagian tubuh lain seperti:

• Jangkitan paru-paru (contoh: pneumonia, abses paru-paru)
• Endokarditis
• Jangkitan kulit

3. Kecederaan atau Pembedahan Kepala

• Kecederaan kepala yang menembusi atau pembedahan otak boleh membawa patogen terus ke dalam tisu otak.

Patogen Yang Biasa

Jenis patogen bergantung pada punca jangkitan. Antara bakteria yang sering menyebabkan abses otak ialah:

• Streptococcus (terutama Streptococcus milleri)
• Staphylococcus aureus
• Bakteria anaerob
• Bakteria Gram-negatif seperti Escherichia coli (terutama dalam pesakit imunokompromi)

Jangkitan kulat seperti Aspergillus atau Candida lebih kerap berlaku pada pesakit dengan sistem imun yang lemah seperti penghidap HIV/AIDS, pesakit kanser atau penerima organ.

Gejala-gejala

Gejala-gejala abses otak pada awalnya tidak khusus dan boleh disalah anggap sebagai penyakit lain.

Namun, apabila abses membesar dan tekanan dalam tengkorak meningkat, gejala-gejala berikut sering muncul:

• Sakit kepala (gejala paling biasa, biasanya setempat dan berterusan)
• Demam (tetapi mungkin tiada dalam hampir separuh kes)
• Sawan
• Lemah atau lumpuh pada anggota badan
• Pertuturan tidak jelas
• Gangguan penglihatan
• Keliru
• Mengantuk
• Perubahan tingkah laku
• Loya dan muntah akibat tekanan dalam tengkorak yang meningkat

Gejala berbeza-beza bergantung pada lokasi abses. Abses di lobus frontal boleh menyebabkan perubahan personaliti, manakala di serebelum boleh menyebabkan masalah koordinasi.

Diagnosis

Diagnosis yang tepat dan pantas amat penting. Abses otak perlu dibezakan daripada ketumbuhan, strok atau jangkitan lain dalam otak.

Kaedah diagnosis utama:

• MRI dengan kontras ialah kaedah terbaik untuk mengesan abses (menunjukkan luka dengan bentuk cincin).
• Imbasan CT juga digunakan, terutamanya dalam kecemasan, tetapi kurang sensitif berbanding MRI.
• Ujian darah menentukan kiraan sel darah putih dan penanda keradangan
• Tebukan lumbar (jarang dilakukan kerana risiko komplikasi)
• Biopsi

Rawatan

Abses otak ialah kecemasan perubatan. Rawatan melibatkan kombinasi antibiotik, pembedahan, dan rawatan sokongan.

1. Antibiotik

Antibiotik dimulakan secepat mungkin sebelum keputusan ujian diperoleh. Contoh rejimen antibiotik awal:

• Cephalosporin generasi ketiga (contohnya cefotaxime atau ceftriaxone)
• Metronidazole (untuk bakteria anaerob)
• Vancomycin (jika disyaki Staphylococcus aureus atau MRSA)

Tempoh rawatan biasanya antara 6–8 minggu, bermula dengan antibiotik intravena dan diikuti dengan antibiotik oral.

2. Pembedahan

Pembedahan diperlukan jika:

• Abses melebihi 2.5 cm
• Tekanan dalam tengkorak meningkat
• Pesakit tidak menunjukkan tindak balas kepada antibiotik
• Diagnosis tidak jelas

Kaedah pembedahan termasuk:

• Aspirasi melalui lubang kecil di tengkorak (burr hole)
• Eksisi penuh melalui kraniotomi (dalam kes tertentu)

3. Rawatan Sokongan

• Kortikosteroid (contohnya dexamethasone) untuk mengurangkan bengkak otak
• Ubat antisawan untuk mencegah atau merawat sawan
• Rawatan rapi (ICU) untuk kes yang teruk

Prognosis

Dengan rawatan awal dan agresif, kadar kelangsungan hidup pesakit meningkat. Walau bagaimanapun, hasil akhir bergantung kepada:

• Saiz dan lokasi abses
• Seberapa awal rawatan dimulakan
• Keadaan kesihatan pesakit secara keseluruhan
• Komplikasi seperti herniasi otak atau pecah ke ventrikel

Kadar kematian dianggarkan sekitar 10–15%. Namun, sesetengah pesakit mungkin mengalami kesan sampingan jangka panjang seperti sawan, kelemahan anggota badan atau masalah kognitif.

Pencegahan

Mencegah abses otak melibatkan menangani faktor risiko dan keadaan yang mendasarinya. Antara langkah-langkah pencegahan adalah:

• Rawatan awal bagi jangkitan sinus, telinga dan gigi
• Antibiotik profilaksis untuk pesakit yang menjalani pembedahan otak
• Pemeriksaan dan rawatan untuk endokarditis dan jangkitan sistemik lain
• Imunisasi terhadap bakteria seperti Haemophilus influenzae dan Streptococcus pneumoniae

Bagi pesakit imunokompromi, pemantauan rapi dan rawatan awal boleh mencegah jangkitan daripada menjadi lebih serius.

Kesimpulan

Abses otak adalah penyakit serius yang boleh membawa maut jika tidak dikesan dan dirawat dengan cepat. Walaupun jarang berlaku, ia boleh menyebabkan komplikasi neurologi jangka panjang.

Gabungan teknologi moden, antibiotik yang berkesan dan intervensi pembedahan telah meningkatkan peluang pemulihan, tetapi kesedaran dan tindakan pantas kekal sebagai kunci utama untuk menyelamatkan nyawa dan fungsi otak.