Phimosis (Kulup Ketat): Punca, Simptom dan Rawatan Lengkap untuk Lelaki

Phimosis atau dalam Bahasa Melayu disebut kulup ketat ialah keadaan di mana kulit kulup (kulit yang menutupi kepala zakar) tidak boleh ditarik ke belakang sepenuhnya.

Keadaan ini biasa berlaku pada kanak-kanak lelaki, tetapi boleh menjadi masalah kesihatan apabila menyebabkan sakit, jangkitan atau kesukaran semasa kencing dan hubungan seksual bagi remaja atau lelaki dewasa.

Artikel ini menerangkan secara terperinci tentang apa itu phimosis, punca-puncanya, simptom yang perlu diawasi dan rawatan paling berkesan untuk lelaki pada semua peringkat umur.

Apa Itu Phimosis (Kulup Ketat)?

Phimosis berlaku apabila kulup zakar terlalu ketat dan tidak boleh ditarik ke belakang untuk menampakkan kepala zakar (glans). Ia terbahagi kepada dua jenis iaitu:

• Phimosis fisiologi (normal): Berlaku secara semula jadi pada bayi dan kanak-kanak kecil. Kulup biasanya masih melekat pada glans dan akan longgar secara semula jadi apabila mereka membesar. Kebanyakan kanak-kanak boleh menarik kulup dengan mudah menjelang usia remaja.
• Phimosis patologi (tidak normal): Berlaku akibat parut, jangkitan atau keradangan yang menyebabkan kulit kehilangan keanjalan. Jenis ini memerlukan rawatan perubatan.

Punca Phimosis

Punca phimosis berbeza bergantung kepada sama ada ia fisiologi atau patologi.

1. Phimosis Fisiologi (Normal)

• Berlaku sejak lahir dan biasanya hilang sendiri.
• Tiada rawatan diperlukan kecuali terdapat simptom.

2. Phimosis Patologi (Tidak Normal)

Beberapa faktor boleh menyebabkan phimosis patologi, antaranya:

1. Jangkitan berulang (balanitis / balanoposthitis): Keradangan pada kepala zakar atau kulup boleh menyebabkan parut.
2. Kebersihan zakar yang tidak dijaga: Boleh menyebabkan pengumpulan smegma (sisa putih) dan pertumbuhan bakteria atau kulat.
3. Menarik kulup secara paksa: Menyebabkan luka kecil yang kemudian menjadi parut kekal.
4. Penyakit kulit seperti lichen sclerosus (BXO): Menyebabkan kulit menebal dan hilang keanjalan.
5. Kencing manis (diabetes): Tahap gula tinggi boleh meningkatkan risiko jangkitan zakar yang membawa kepada phimosis.

Simptom-simptom dan Komplikasi Phimosis

Tidak semua kes phimosis menyebabkan masalah. Namun, apabila kulup terlalu ketat, ia boleh menimbulkan gejala berikut:

• Sakit semasa kencing atau ereksi
• Sukar menarik kulup ke belakang
• Kulup mengembang seperti belon semasa kencing
• Jangkitan berulang pada zakar
• Bau tidak menyenangkan atau pengeluaran cecair putih (smegma)
• Sakit semasa hubungan kelamin

Dalam kes yang lebih serius, boleh berlaku keadaan dipanggil paraphimosis, iaitu apabila kulup ditarik ke belakang tetapi tidak boleh ditolak semula ke hadapan.

Ini boleh menghentikan aliran darah ke kepala zakar dan memerlukan rawatan kecemasan segera.

Diagnosis

Diagnosis phimosis biasanya mudah dan dilakukan oleh doktor melalui pemeriksaan fizikal.

Doktor akan:

• Melihat tahap ketat kulup.
• Mengesan tanda jangkitan atau parut.
• Menilai tahap kesakitan dan kesukaran kencing.
• Jika perlu, ujian tambahan seperti ujian air kencing atau paras gula darah akan dilakukan untuk mengenal pasti jangkitan atau diabetes.

Rawatan Phimosis (Kulup Ketat)

Rawatan bergantung kepada umur, tahap ketat dan punca phimosis. Berikut ialah pilihan rawatan yang biasa digunakan:

1. Pemerhatian dan Penjagaan Kebersihan

Untuk kanak-kanak, phimosis biasanya akan sembuh sendiri. Ibu bapa hanya perlu:

• Elakkan menarik kulup secara paksa.
• Basuh bahagian luar zakar dengan air suam.
• Ajar anak menjaga kebersihan zakar apabila mereka membesar kelak.

2. Krim Steroid Topikal

Krim steroid seperti Betamethasone 0.05% atau Hydrocortisone 1% membantu melembutkan dan melonggarkan kulit.

Sapuan dilakukan 1–2 kali sehari selama beberapa minggu sambil disertai senaman regangan lembut.

Kaedah ini menunjukkan keberkesanan sehingga 90% tanpa perlu pembedahan.

3. Regangan Manual (Senaman Kulup)

Regangan lembut selepas mandi (apabila kulit lembut) boleh membantu membuka kulup sedikit demi sedikit. Namun, jangan paksa kerana ia boleh menyebabkan luka dan parut.

4. Preputioplasti

Ini adalah prosedur pembedahan kecil di mana doktor membuat insisi kecil pada bahagian kulup yang ketat untuk melebarkan bukaan tanpa membuang seluruh kulup.

Ia kurang invasif berbanding berkhatan dan masa pemulihan lebih cepat.

5. Berkhatan (Circumcision)

Berkhatan (bersunat) ialah rawatan paling berkesan untuk kes phimosis yang teruk atau berulang. Prosedur ini membuang sepenuhnya kulit kulup, sekali gus menghapuskan masalah ketat dan risiko jangkitan masa depan.

Ia dilakukan di bawah bius setempat atau am dan mempunyai kadar kejayaan 100%.

Pencegahan Phimosis

Langkah-langkah berikut boleh membantu mengurangkan risiko phimosis:

• Jangan paksa menarik kulup anak kecil.
• Jaga kebersihan zakar dengan mencuci dan mengeringkan kawasan tersebut setiap hari.
• Elakkan penggunaan sabun kuat yang boleh menyebabkan iritasi.
• Rawat jangkitan zakar dengan segera.
• Kawal gula darah bagi pesakit diabetes.

Amalan ini penting untuk mengelakkan jangkitan berulang dan memastikan kesihatan zakar kekal baik sepanjang hayat.

Pemulihan dan Kehidupan Selepas Rawatan

Selepas rawatan (sama ada ubat atau pembedahan), kebanyakan lelaki pulih sepenuhnya dalam masa beberapa minggu.

Selepas itu:

• Pastikan kebersihan dijaga.
• Elakkan hubungan seks atau onani sehingga luka sembuh sepenuhnya.
• Laporkan kepada doktor jika berlaku bengkak, pendarahan atau kesakitan luar biasa.

Ramai pesakit melaporkan peningkatan keselesaan semasa ereksi dan hubungan intim selepas sembuh daripada phimosis.

Bila Perlu Jumpa Doktor?

Jumpa doktor secepat mungkin jika anda mengalami:

• Sakit semasa kencing atau ereksi.
• Kemerahan, bengkak atau nanah pada zakar.
• Kulup tidak boleh ditolak kembali ke hadapan selepas ditarik.
• Tiada perubahan selepas penggunaan krim steroid selama beberapa minggu.

Diagnosis awal dan rawatan tepat boleh mencegah komplikasi serius serta meningkatkan keselesaan hidup.

Kesimpulan

Phimosis atau kulup ketat bukanlah sesuatu yang memalukan atau jarang berlaku. Ia biasa pada kanak-kanak lelaki dan kebanyakan kes akan sembuh sendiri.

Namun, bagi remaja atau lelaki dewasa, phimosis boleh menyebabkan kesakitan dan jangkitan berulang jika tidak dirawat.

Berita baiknya, phimosis boleh dirawat sepenuhnya sama ada dengan krim steroid, regangan lembut atau pembedahan kecil seperti berkhatan.

Langkah paling penting ialah mendapatkan nasihat doktor dan menjaga kebersihan zakar dengan betul.