Azoospermia: Ketiadaan Sperma dalam Air Mani

Azoospermia ialah keadaan perubatan di mana air mani seorang lelaki tidak mengandungi sebarang sperma.

Ia merupakan salah satu punca utama kemandulan lelaki, menjejaskan kira-kira 1% populasi lelaki umum dan antara 10-15% daripada lelaki yang tidak subur.

Walaupun kedengaran seperti pengakhiran kepada impian menjadi bapa secara biologi, ia tidak semestinya kekal atau tidak boleh dirawat.

Memahami punca azoospermia, bagaimana ia didiagnosis, dan apakah langkah seterusnya boleh membantu lelaki membuat keputusan tepat—sama ada untuk mendapatkan rawatan, mempertimbangkan teknologi bantuan reproduktif, atau merancang masa depan dengan lebih jelas.

Jenis-Jenis Azoospermia

Terdapat dua jenis azoospermia yang utama iaitu:

1. Azoospermia Obstruktif (AO)

Testis masih menghasilkan sperma, tetapi terdapat halangan fizikal yang menghalang sperma daripada dilepaskan ke dalam air mani.

Antara puncanya adalah:

• Vasektomi (pembedahan untuk membuang sebahagian atau seluruh salur mani)
• Ketiadaan salur vas deferens sejak lahir (kerap berlaku pada lelaki yang mempunyai fibrosis sista)
• Parut akibat jangkitan atau pembedahan
• Salur ejakulasi tersumbat

2. Azoospermia Bukan Obstruktif (NOA)

Testis tidak menghasilkan sperma langsung atau menghasilkan terlalu sedikit untuk dikesan dalam air mani.

Antaran puncanya adalah:

• Masalah genetik (seperti sindrom Klinefelter atau penghapusan mikro kromosom Y)
• Ketidakseimbangan hormon (testosteron rendah, gangguan kelenjar pituitari)
• Kegagalan testis (akibat kecederaan, kemoterapi, radiasi, atau testis tidak turun)

Gejala-gejala

Azoospermia selalunya tidak menunjukkan sebarang gejala yang ketara. Kebanyakan lelaki hanya menyedarinya apabila menjalani ujian kesuburan.

Namun, beberapa tanda atau gejala berikut mungkin berlaku bergantung pada puncanya:

• Kurang nafsu seks atau disfungsi erektil (jika berkaitan hormon)
• Sakit atau bengkak pada testis (kemungkinan jangkitan atau halangan)
• Testis kecil atau lembut
• Tanda testosteron rendah: letih, kurang jisim otot, perubahan emosi

Proses Diagnosis

Diagnosis azoospermia melibatkan beberapa langkah:

1. Analisis Air Mani

Sekurang-kurangnya dua sampel air mani diuji dalam beberapa minggu. Azoospermia disahkan jika tiada sperma ditemui walaupun selepas air mani dipusingkan dalam pengempar (centrifuge).

2. Sejarah Perubatan dan Pemeriksaan Fizikal

Doktor akan mencari tanda-tanda ketidakseimbangan hormon, keabnormalan testis atau sejarah perubatan berkaitan. Soalan lazim termasuk:

• Penyakit semasa kanak-kanak
• Sejarah seksual
• Keturunan dengan masalah kesuburan
• Penggunaan steroid anabolik atau bahan lain

3. Ujian Hormon

Ujian darah untuk testosteron, FSH, LH dan prolaktin membantu menentukan sama ada masalah berpunca daripada hormon atau testis.

4. Ujian Genetik

Lelaki dengan NOA mungkin perlu menjalani ujian karyotaip dan pengesanan penghapusan kromosom Y atau mutasi gen CFTR.

5. Imbasan

Ultrabunyi boleh menunjukkan halangan, varikosele (urat bengkak), atau keabnormalan lain.

6. Biopsi Testis

Jika diagnosis masih kabur, biopsi testis boleh menentukan sama ada penghasilan sperma berlaku. Ia juga boleh digunakan untuk mendapatkan sperma bagi rawatan IVF jika perlu.

Rawatan Azoospermia

Ya, ia boleh dirawat, bergantung kepada puncanya. Rawatan bertujuan menangani isu asas atau mendapatkan sperma untuk tujuan pembiakan.

Untuk Azoospermia Obstruktif:

• Pembedahan pembetulan: Membalikkan vasektomi atau mengeluarkan halangan boleh memulihkan sperma dalam air mani.
• Pengambilan sperma secara terus: Sperma boleh diambil terus dari testis atau epididimis (dengan teknik seperti PESA, TESA, atau MESA) untuk digunakan dalam IVF bersama ICSI (injeksi sperma ke dalam ovum).

Untuk Azoospermia Bukan Obstruktif:

• Terapi hormon: Jika hormon rendah menjadi punca, ubat seperti hCG atau FSH boleh merangsang penghasilan sperma.
• Pengekstrakan sperma mikro (micro-TESE): Dalam sesetengah lelaki, kawasan kecil di dalam testis mungkin masih menghasilkan sperma dan boleh diekstrak untuk digunakan dalam IVF/ICSI.
• Gaya hidup sihat: Menghentikan penggunaan steroid atau merawat varikosele boleh meningkatkan penghasilan sperma dalam beberapa kes.

Jika Sperma Langsung Tidak Dapat Ditemui?

Jika tiada sperma boleh ditemui walaupun dengan teknik moden, keibubapaan secara biologi mungkin tidak boleh dicapai. Namun, masih ada pilihan:

• Sperma penderma: Melalui permanian beradas atau IVF.
• Pengambilan anak angkat: Alternatif bagi mereka yang ingin membesarkan anak tanpa hubungan biologi.
• Kehidupan tanpa anak: Pilihan yang sah dan semakin diterima ramai.

Semua ini adalah keputusan peribadi. Perbincangan bersama pasangan, doktor dan kaunselor boleh membantu.

Kesan Psikologi

Azoospermia bukan sekadar isu perubatan. Ia memberi impak emosi yang besar. Ramai lelaki merasa malu, kecewa atau terhina. Reaksi biasa termasuk:

• Kesedihan
• Rasa bersalah
• Marah
• Cemas atau murung
• Ketegangan dalam hubungan

Mendapatkan sokongan psikologi daripada pakar yang memahami isu kesuburan sangat membantu. Kumpulan sokongan juga boleh memberikan kekuatan dan perspektif.

Bolehkah Ia Dicegah?

Sesetengah punca azoospermia tidak dapat dicegah. Contohnya seperti masalah genetik atau perkembangan semasa janin. Namun, beberapa langkah berikut boleh membantu:

• Elakkan penggunaan steroid anabolik dan suplemen testosteron tanpa nasihat doktor
• Lindungi testis semasa bersukan
• Rawat jangkitan dengan segera, terutama jangkitan seksual
• Kurangkan pendedahan kepada toksin persekitaran (racun perosak, logam berat)
• Amalkan gaya hidup sihat

Kesimpulan

Azoospermia ialah cabaran, tetapi bukan penamat. Ramai lelaki berjaya menjadi bapa melalui pembedahan, teknologi pembiakan bantuan atau menggunakan sperma penderma.

Bagi yang tidak dapat atau tidak memilih laluan itu, masih ada kehidupan yang penuh makna.

Yang penting ialah mendapatkan diagnosis yang tepat, memahami pilihan yang ada, dan mencari sokongan yang betul.

Kemandulan adalah isu perubatan bukan kegagalan peribadi dan ia lebih biasa daripada yang disangka.