Kemunculan Semula Penyakit Boleh Dicegah Vaksin di Malaysia: Isu, Punca dan Jalan Penyelesaian

Malaysia kini berdepan satu cabaran kesihatan awam yang semakin membimbangkan: kemunculan semula penyakit yang sebelum ini hampir pupus akibat kejayaan program imunisasi nasional.

Penyakit seperti campak (measles), difteria dan pertusis (batuk kokol) yang dulunya jarang berlaku, kini menunjukkan peningkatan ketara.

Data dari tahun 2024 menunjukkan 6,187 kes campak dan 42 kes pertusis dilaporkan — suatu lonjakan yang tidak boleh dipandang ringan.

Fenomena ini menimbulkan persoalan besar tentang apa yang menyebabkan kemerosotan dalam kadar imunisasi dan bagaimana Malaysia boleh mengatasi krisis yang kian meruncing ini.

Sejarah Kejayaan Program Imunisasi

Sejak pengenalan Program Imunisasi Kebangsaan pada 1950-an, Malaysia telah mencapai kejayaan luar biasa dalam mengurangkan dan membasmi beberapa penyakit berjangkit yang serius.

Penyakit seperti polio dan campak hampir lenyap daripada statistik kebangsaan. Liputan imunisasi bayi dan kanak-kanak mencapai lebih 95% pada satu ketika, angka yang dianggap mencukupi untuk mencapai “kekebalan kelompok” (herd immunity).

Kekebalan kelompok penting kerana ia melindungi individu yang tidak boleh menerima vaksin seperti bayi baru lahir atau individu yang mempunyai masalah sistem imun.

Namun, pencapaian ini mula tergugat sejak beberapa tahun kebelakangan ini. Sikap sambil lewa sesetengah pihak terhadap vaksinasi, dipengaruhi pelbagai faktor seperti maklumat salah (misinformation), kepercayaan peribadi dan faktor logistik, telah menyebabkan penurunan dalam kadar imunisasi.

Ini membuka ruang kepada virus dan bakteria yang pernah dikekang untuk kembali merebak dalam komuniti.

Punca Kemunculan Semula Penyakit

1. Penurunan Kadar Imunisasi

Statistik menunjukkan penurunan konsisten dalam kadar imunisasi sejak pandemik COVID-19. Sekatan pergerakan dan gangguan kepada sistem penjagaan kesihatan menyebabkan ramai ibu bapa menangguhkan atau tidak membawa anak mereka untuk menerima vaksin.

Walaupun pandemik sudah reda, kesannya terhadap liputan imunisasi masih terasa.

2. Gerakan Antivaksin

Kumpulan antivaksin semakin berpengaruh di media sosial. Mereka menyebarkan dakwaan tidak berasas tentang bahaya vaksin, termasuk teori konspirasi dan dakwaan kesan sampingan serius yang tidak disokong bukti saintifik.

Pengaruh ini amat ketara dalam komuniti tertentu, di mana kadar penolakan vaksin meningkat dan menyebabkan kekebalan kelompok tergugat.

3. Kurangnya Kesedaran Awam

Ramai ibu bapa muda tidak pernah menyaksikan kesan penyakit seperti polio atau difteria kerana penyakit ini telah lama tidak muncul. Ini menyebabkan mereka memandang ringan kepentingan vaksinasi.

Tanpa kesedaran bahawa penyakit ini masih wujud dan boleh kembali merebak, ramai tidak menyedari risiko sebenar apabila enggan memberi vaksin kepada anak.

4. Kelemahan Sistem Kesihatan Komuniti

Di kawasan pedalaman atau luar bandar, akses kepada vaksin mungkin terhad kerana kekurangan fasiliti, tenaga kerja atau program outreach.

Kelemahan logistik ini menjadikan sebahagian komuniti sukar mendapat imunisasi yang lengkap.

Akibat dan Implikasi

Kembalinya penyakit-penyakit ini bukan hanya ancaman kepada kesihatan individu, tetapi juga beban besar kepada sistem kesihatan negara.

Rawatan penyakit seperti campak atau pertusis (batuk kokol) boleh memerlukan kemasukan ke hospital, penggunaan antibiotik atau sokongan pernafasan, dan dalam kes teruk, membawa maut.

Kanak-kanak paling berisiko mengalami komplikasi serius, termasuk radang paru-paru, ensefalitis dan kematian.

Selain itu, kemunculan semula penyakit boleh dicegah vaksin memberi tamparan hebat kepada imej Malaysia sebagai negara yang berjaya dalam penjagaan kesihatan awam.

Ini juga mengancam kestabilan sosial, kerana wabak mudah merebak dalam komuniti yang padat, termasuk sekolah dan pusat jagaan kanak-kanak.

Jalan Penyelesaian: Apa Yang Boleh Dilakukan?

1. Pendidikan dan Kesedaran Awam

Kempen kesedaran perlu dipertingkatkan menggunakan pendekatan yang lebih moden dan menyasarkan platform media sosial.

Mesej kesihatan harus ringkas, jelas dan disampaikan oleh individu yang dipercayai masyarakat seperti pakar pediatrik, tokoh agama atau selebriti yang pro-vaksin.

2. Menangani Maklumat Salah

Pihak berkuasa perlu mengambil tindakan terhadap penyebar maklumat palsu tentang vaksin, terutamanya di media sosial.

Kerjasama dengan syarikat platform digital penting untuk menurunkan kandungan berbahaya dan mengangkat suara pakar kesihatan.

3. Pemerkasaan Perkhidmatan Kesihatan Komuniti

Klinik kesihatan perlu dilengkapi dengan sumber mencukupi bagi menjangkau komuniti yang sukar diakses.

Program imunisasi bergerak dan kempen di sekolah boleh membantu memastikan semua kanak-kanak mendapat vaksin.

4. Data dan Pemantauan

Sistem pemantauan imunisasi perlu dikemas kini agar membolehkan pengesanan awal kawasan atau komuniti yang menunjukkan kadar liputan rendah.

Ini membolehkan tindak balas pantas sebelum wabak berlaku.

Kesimpulan

Kemunculan semula penyakit boleh dicegah vaksin seperti campak dan pertusis adalah satu peringatan serius kepada kita semua bahawa kejayaan masa lalu tidak boleh diambil mudah.

Ia menuntut kerjasama antara kerajaan, profesional kesihatan, masyarakat dan ibu bapa untuk mengembalikan keyakinan terhadap vaksin.

Tanpa tindakan segera dan menyeluruh, kita berisiko mengulangi sejarah — di mana penyakit yang pernah dianggap ‘hilang’ kembali meragut nyawa yang tidak berdosa.

Vaksin bukan sekadar pilihan peribadi, ia adalah tanggungjawab bersama demi kesihatan seluruh rakyat Malaysia.