Demam Ubat: Ketahui Punca, Ubat yang Terlibat dan Rawatannya

Demam ubat adalah tindak balas buruk terhadap ubat-ubatan yang menyebabkan suhu badan yang tinggi. Tidak seperti demam yang disebabkan oleh jangkitan, demam ubat terhasil daripada tindak balas badan terhadap ubat-ubatan tertentu.

Keadaan ini amat mencabar kerana ia mudah disalah anggap sebagai penyakit demam lain, yang membawa kepada salah diagnosis dan rawatan yang tidak sesuai.

Memahami punca, ubat yang terlibat, diagnosis serta strategi pengurusan dan rawatan untuk demam ubat adalah penting bagi ahli profesional kesihatan untuk memastikan diagnosis yang tepat dan penjagaan pesakit yang berkesan.

Punca-punca Demam Ubat

1. Tindak Balas Hipersensitiviti

Salah satu mekanisme utama di sebalik demam ubat ialah tindak balas hipersensitiviti.

Tindak balas ini berlaku apabila sistem imun mengenali ubat atau metabolitnya sebagai benda asing dan melancarkan tindak balas imun terhadapnya.

Ini boleh menyebabkan pembebasan pirogen, bahan yang menyebabkan demam.

Sebagai contoh, antibiotik seperti penisilin diketahui menyebabkan tindak balas hipersensitiviti yang mengakibatkan demam ubat. ^[1]

2. Kesan Farmakologi

Ubat-ubatan tertentu boleh mempunyai kesan farmakologi langsung pada pusat termoregulasi badan yang terletak di hipotalamus.

Pusat ini bertanggungjawab untuk mengekalkan suhu badan. Ubat yang mempengaruhi tahap neurotransmiter seperti serotonin atau dopamin, boleh mengganggu keseimbangan ini dan membawa kepada demam.

Sebagai contoh, perencat selektif pengambilan semula serotonin (SSRI) yang digunakan dalam merawat kemurungan boleh menjejaskan tahap serotonin dan berpotensi menyebabkan demam ubat.

3. Tindak Balas Idiosinkrasi

Tindak balas idiosinkrasi tidak dapat diramalkan dan tidak bergantung pada dos ubat.

Tindak balas ini adalah unik kepada individu dan boleh disebabkan oleh perbezaan genetik, yang membawa kepada tindak balas luar biasa terhadap ubat-ubatan tertentu.

Contohnya, tindak balas terhadap antikonvulsan seperti phenytoin dan carbamazepine, di mana demam boleh menjadi sebahagian daripada sindrom hipersensitiviti.

4. Tindakan Langsung pada Tisu

Sesetengah ubat boleh menyebabkan demam melalui tindakan langsungnya pada tisu, yang membawa kepada keradangan dan demam.

Sebagai contoh, ubat kemoterapi boleh menyebabkan kerosakan tisu dan keradangan, mengakibatkan demam.

Mekanisme ini adalah biasa dengan ubat-ubatan yang menyebabkan lisis sel (proses pemecahan membran sel) atau kerengsaan tisu langsung.

Ubat yang Boleh Menyebabkan Demam

Terdapat beberapa jenis ubat yang diketahui boleh menyebabkan kesan sampingan atau demam ubat.

Antaranya adalah:

1. Antibiotik dan Antimikrobial

Antibiotik adalah antara penyebab paling biasa demam dadah.

Antibiotik beta-laktam seperti penisilin dan sefalosporin, sering dikaitkan dengan demam ubat. Sulfonamide dan vancomycin juga diketahui menyebabkan demam ubat.

Demam yang berkaitan dengan ubat-ubatan ini biasanya berlaku dalam masa beberapa hari selepas memulakan pengambilan ubat tersebut dan hilang selepas pemberhentiannya.

2. Antikonvulsan dan Psikotropik

Ubat antikonvulsan seperti phenytoin dan carbamazepine, telah dilaporkan menyebabkan demam ubat sebagai sebahagian daripada sindrom hipersensitiviti.

Ubat psikotropik seperti litium, juga boleh menyebabkan demam ubat, terutamanya apabila digunakan pada dos yang lebih tinggi atau digabungkan dengan ubat lain.

3. Ubat Kardiovaskular

Ubat kardiovaskular tertentu seperti quinidine dan procainamide, dikaitkan dengan demam ubat.

Ubat-ubatan ini boleh menyebabkan demam melalui tindak balas hipersensitiviti atau kesan farmakologi langsung pada jantung dan saluran darah.

4. Agen Kemoterapi

Ubat kemoterapi yang digunakan dalam rawatan kanser terkenal kerana menyebabkan demam ubat.

Ini boleh berlaku disebabkan oleh kesan sitotoksik langsung pada sel-sel kanser dan tisu sekeliling, yang membawa kepada pembebasan pirogen.

Selain itu, ubat-ubatan ini boleh menekan sistem imun, meningkatkan risiko jangkitan.

Diagnosis

Mendiagnosis demam dadah bermula dengan sejarah pesakit dan pemeriksaan klinikal yang menyeluruh.

Perkara utama termasuk masa permulaan demam berbanding dengan permulaan ubat baru, corak demam, dan sebarang gejala yang berkaitan.

Oleh sebab demam ubat adalah diagnosis pengecualian, adalah penting untuk menolak kemungkinan penyebab demam yang lain. Ini termasuk jangkitan, keganasan, penyakit autoimun dan keadaan keradangan lain.

Ujian darah, kultur, kajian pengimejan dan prosedur diagnostik lain selalunya diperlukan untuk mengecualikan keadaan ini.

Rawatan Demam Ubat

Rawatan utama untuk demam ubat adalah pemberhentian ubat yang disyaki.

Ini selalunya membawa kepada peredaan demam dalam masa 48 hingga 72 jam. Adalah penting untuk memantau pesakit dengan teliti dalam tempoh ini untuk memastikan bahawa demam reda dan tidak menunjukkan jangkitan asas atau keadaan lain.

Rawatan gejala boleh menggunakan ubat antipiretik seperti paracetamol atau ibuprofen untuk mengurangkan demam dan meningkatkan keselesaan pesakit.

Penghidratan dan penjagaan sokongan juga penting. Dalam kes yang teruk, kemasukan ke hospital mungkin diperlukan untuk pemantauan yang lebih dekat dan rawatan sokongan.

Rumusan

Demam ubat adalah keadaan yang kompleks dan sering mencabar untuk didiagnosis dan dikendalikan.

Dengan memahami mekanisme, ubat biasa yang terlibat, dan strategi diagnostik dan pengurusan yang sesuai, doktor boleh menangani demam ubat dengan berkesan dan memastikan keselamatan pesakit.