Bahaya Tersembunyi Titanium Dioksida Sebagai Pewarna Makanan dan Kosmetik

Titanium dioksida (TiO₂) atau titanium dioxide adalah pigmen yang digunakan secara meluas dalam makanan, kosmetik, dan produk penjagaan diri.

Ia popular kerana kemampuannya memberikan warna putih terang, meningkatkan daya tarikan visual dalam pelbagai barangan pengguna.

Namun, bukti saintifik yang semakin berkembang menunjukkan bahawa titanium dioksida mungkin menimbulkan risiko kesihatan atau bahaya yang tersembunyi.

Artikel ini meneroka potensi bahaya titanium dioksida, kegunaan biasa, respons peraturan, dan alternatif yang lebih selamat.

Apa Itu Titanium Dioksida?

Titanium dioksida adalah mineral semula jadi yang diproses menjadi serbuk putih halus.

Ia sering digunakan sebagai agen pemutih dalam produk seperti ubat gigi, pelindung matahari, cat, serta makanan yang diproses seperti gula-gula, pastri, dan produk tenusu.

Disebabkan oleh keupayaannya untuk memantulkan cahaya, ia juga digunakan dalam kosmetik bagi memberikan liputan dan perlindungan UV.

Walaupun titanium dioksida telah dianggap selamat selama bertahun-tahun, kajian terkini mencadangkan bahawa zarah nano di dalamnya mungkin mempunyai kesan toksikologi yang membimbangkan. ^[1]

Ini mencetuskan tanda tanya apakah bahaya yang dibawa oleh titanium dioksida ini?

Risiko Kesihatan Titanium Dioksida

Kajian-kajian terkini menunjukkan bahawa titanium dioksida, terutamanya dalam bentuk nanopartikel, boleh membawa bahaya kepada kesihatan manusia melalui beberapa cara:

1. Potensi Kesan Karsinogenik

Agensi Antarabangsa bagi Penyelidikan Kanser (IARC), sebahagian daripada Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), telah mengklasifikasikan titanium dioksida sebagai kemungkinan karsinogen manusia (Kumpulan 2B) apabila dihidu.

Klasifikasi ini berdasarkan kajian haiwan yang menunjukkan perkembangan kanser paru-paru selepas pendedahan berpanjangan kepada zarah TiO₂ dalam udara.

Walaupun bagaimanapun, kajian yang lebih terkini melaporkan bahawa tiada bukti yang kukuh untuk mengaitkan zarah titanium dioksida dengan kejadian kanser paru-paru. ^[2]

2. Kerosakan Sel dan DNA

Beberapa kajian mencadangkan bahawa nanopartikel titanium dioksida boleh menyebabkan tekanan oksidatif dan keradangan, yang berpotensi merosakkan sel dan DNA. ^[3]

Kerosakan ini boleh menyumbang kepada penyakit kronik, termasuk kanser, gangguan neurodegeneratif, dan masalah sistem imun.

Kajian juga menunjukkan bahawa titanium dioksida boleh berkumpul dalam organ seperti hati dan buah pinggang, menimbulkan kebimbangan mengenai pendedahan jangka panjang.^[4]

3. Gangguan terhadap Mikrobiota Usus

Penyelidikan menunjukkan bahawa titanium dioksida boleh menjejaskan kesihatan usus dengan mengubah keseimbangan bakteria baik dan menyebabkan keradangan. ^[5]

Mikrobiota usus yang terganggu dikaitkan dengan pelbagai masalah kesihatan, termasuk sistem imun yang lemah, gangguan pencernaan, dan masalah metabolik.

Pihak Berkuasa Keselamatan Makanan Eropah (EFSA) menyatakan kebimbangan bahawa titanium dioksida boleh mempengaruhi kebolehtelapan usus, yang berpotensi menyumbang kepada penyakit usus rengsa (IBD) dan keadaan gastrousus lain.

4. Potensi Neurotoksik

Beberapa kajian haiwan menunjukkan bahawa nanopartikel titanium dioksida boleh menembusi penghalang darah-otak, menimbulkan kebimbangan tentang kemungkinan kesan neurologi.^[6]

Zarah-zarah ini boleh menyebabkan keradangan di dalam otak dan menyumbang kepada penyakit neurodegeneratif seperti Alzheimer dan Parkinson.

Walaupun penyelidikan lanjut diperlukan, penemuan ini mencadangkan keperluan untuk berhati-hati terhadap pendedahan jangka panjang.

Tindakan Peraturan dan Larangan

Kerajaan dan organisasi kesihatan di seluruh dunia mula mengambil perhatian terhadap risiko titanium dioksida.

• Kesatuan Eropah (EU): Pada tahun 2022, EU telah mengharamkan penggunaan titanium dioksida sebagai bahan tambahan makanan (E171) kerana kekurangan bukti keselamatan. Keputusan ini dibuat selepas penilaian EFSA yang menyimpulkan bahawa titanium dioksida tidak lagi boleh dianggap selamat untuk dimakan.
• Perancis: Pada tahun 2020, Perancis menjadi negara pertama yang melarang titanium dioksida dalam produk makanan kerana kebimbangan terhadap risiko kesihatan.
• Amerika Syarikat: Pentadbiran Makanan dan Ubat-Ubatan AS (FDA) masih membenarkan penggunaan titanium dioksida dalam makanan, kosmetik, dan farmaseutikal, tetapi kumpulan advokasi pengguna mendesak peraturan yang lebih ketat.
• Negara Lain: Beberapa negara seperti Kanada dan Australia sedang menilai keselamatan titanium dioksida, walaupun tiada larangan rasmi telah dilaksanakan setakat ini.

Produk Biasa yang Mengandungi Titanium Dioksida

Titanium dioksida boleh didapati dalam pelbagai barangan harian termasuk:

• Makanan: Gula-gula, gula getah, hiasan kek, kuah salad, produk tenusu, dan donat serbuk
• Kosmetik: Bedak asas, gincu, pembayang mata, pelindung matahari, dan produk penjagaan kulit
• Produk Penjagaan Diri: Ubat gigi, deodoran, dan losyen
• Farmaseutikal: Lapisan pada pil dan kapsul untuk meningkatkan kestabilan dan penampilan

Disebabkan penggunaannya yang meluas, orang ramai sering terdedah kepada titanium dioksida berkali-kali setiap hari.

Cara Mengelakkan Titanium Dioksida

Memandangkan kebimbangan keselamatannya semakin meningkat, ramai pengguna mencari cara untuk mengurangkan pendedahan kepada titanium dioksida.

Berikut adalah beberapa langkah yang boleh diambil:

1. Semak Label Bahan – Periksa label makanan dan kosmetik untuk mengenal pasti “titanium dioksida” atau “E171”.
2. Pilih Alternatif Semula Jadi – Gunakan produk yang mengandungi pewarna semula jadi seperti kalsium karbonat, pati beras, atau ekstrak buah-buahan dan sayur-sayuran.
3. Beli Produk Organik – Banyak jenama makanan organik mengelakkan bahan tambahan sintetik, termasuk titanium dioksida.
4. Gunakan Pelindung Matahari Berasaskan Mineral dengan Bijak – Walaupun titanium dioksida adalah bahan utama dalam banyak pelindung matahari, pilih formulasi bukan nano untuk mengurangkan risiko penyerapan.
5. Sokong Peraturan yang Lebih Ketat – Sokong organisasi yang memperjuangkan peraturan lebih ketat terhadap bahan tambahan makanan dan kosmetik.

Alternatif Lebih Selamat kepada Titanium Dioksida

Memandangkan kebimbangan terhadap titanium dioksida, pengeluar kini mencari alternatif yang lebih selamat untuk memberikan kesan pemutihan dan ketelusan yang serupa.

Antara alternatif yang tersedia adalah:

• Zink Oksida: Digunakan dalam pelindung matahari dan kosmetik, menawarkan perlindungan UV tanpa kebimbangan toksik yang sama.
• Pati Beras: Agen pemutih semula jadi yang digunakan dalam sesetengah produk makanan dan kosmetik.
• Kalsium Karbonat: Sebatian semula jadi yang selamat digunakan dalam makanan dan farmaseutikal.
• Ekstrak Buah-buahan dan Sayur-sayuran: Seperti serbuk bit, spirulina, dan kunyit sebagai pewarna semula jadi.

Kesimpulan

Titanium dioksida terus menjadi bahan kontroversi, dengan bukti yang semakin meningkat menunjukkan potensi risiko atau bahayanya terhadap kesihatan.

Walaupun ia telah digunakan secara meluas selama beberapa dekad, penyelidikan baru menunjukkan bahawa ia boleh menyumbang kepada kanser, kerosakan sel, gangguan usus, dan masalah neurologi.

Bagi pengguna yang prihatin, membuat pilihan yang bijak dalam membeli produk dan menyokong peraturan yang lebih ketat boleh membantu mengurangkan risiko kesihatan yang berkaitan dengan titanium dioksida.